De gebeurtenissen in politiek Den Haag in de aanloop naar de verkiezingen volgen elkaar in rap tempo op. Deze week de leiderswisseling bij het CDA, maar ook ophef bij een aantal andere partijen. De peiling die we gisteren hebben gehouden laat daar wel wat van zien. De uitslag zelf toont geen grote verschuivingen, maar onder de oppervlakte zien we wel dat de krachtsverhoudingen aan het verschuiven zijn.
Eerst de peiling zelf.
Het CDA is gisteren 2 zetels gestegen, de VVD is 2 zetels gedaald. Daarnaast zien we PvdA en PVV 1 zetel stijgen en D66 en 50PLUS 1 zetel dalen.
Door deze verschuivingen is het verschil tussen de VVD en de PVV nog maar 6 zetels geworden!
Potentie CDA toegenomen
Onder de oppervlakte zien we twee belangrijke bewegingen:
- Het aantal kiezers dat aangeeft nog niet zeker te weten op welke partij te gaan stemmen is de afgelopen maand duidelijk toegenomen. Dat is, zeker sinds gisteren, te zien over het hele spectrum van links tot rechts.
- Het aandeel kiezers dat het CDA als mogelijke partij om te stemmen opgeeft, is duidelijk toegenomen. Inmiddels geeft 22% aan deze partij ook een kans op een stem. Dat was vorige week nog 14%. Van de kiezers, die nu al wel een eerste voorkeur hebben, geven van de volgende partijen nu meer dan een kwart aan ook het CDA een kans te geven: VVD (42%!), PvdA (26%). ChristenUnie (30%). Onder degenen die aangeven nu niet weten op welke partij te stemmen is dat nu 25%. Daardoor wordt die partij voor het eerst meer genoemd dan de VVD en de PVV.
Het gat tussen de VVD en het CDA is nog heel groot (18 zetels). Maar als er toch nog wat gaat verschuiven in de laatste paar weken dan, zo heeft het verleden geleerd, dan kan het snel gaan. Daarbij is het ook fascinerend dat mochten VVD en CDA dichter bij elkaar komen te liggen, dan zal het gat tussen VVD en PVV kleiner worden en is er zelfs een kans dat de PVV dicht in de buurt van de VVD kan eindigen.
De vraag is of bij die electorale focus op de strijd tussen VVD, CDA en PVV de overige grotere partijen nog iets in de melk te brokkelen krijgen. De grootste daarvan (de PvdA) is de helft van de PVV. En PvdA, D66, GroenLinks en SP bij elkaar zijn met 46 zetels samen minder groot dan de PvdA in zijn beste tijd was.
Als er een vorm van tweestrijd zou gaan ontstaan tussen VVD en CDA (Rutte en Hoekstra) dan zullen die twee partijen samen zeker groter worden dan die vier partijen die links van het CDA zich bevinden.
Effect van premierkeuze
Bekijken we de beantwoording van de vraag wie men als premier zou willen hebben als men alleen zou kunnen kiezen tussen Rutte of Hoekstra, dan is duidelijk dat de VVD op dit moment met Rutte nog duidelijk in het voordeel is. Maar er kan in de komende tijd (zeker met de Corona crisis op het vlak van gezondheid en economie) nog veel gebeuren.
Dit is de tabel van de voorkeuren voor Rutte of Hoekstra als premier naar huidige politieke voorkeur als men alleen uit deze twee zou mogen kiezen.
Op dit moment ligt Rutte dus duidelijk voor. Maar bij veel verkiezingen is gebleken dat een nieuwe lijsttrekker bij een verkiezing een extra impuls kan geven. Bos in 2003 en Samsom in 2012 zijn daar een goed voorbeeld van. Bepaalde gebeurtenissen, die we nu nog niet kennen, kunnen vlak voor de verkiezingen een forse impact hebben (zoals in 2017 met de Turkse minister, die uitgewezen werd). En als het gat tussen VVD en CDA echt duidelijk kleiner zou worden dan zullen steeds meer mensen aangetrokken worden door de tweestrijd die er dan ontstaan is.
Hoewel het CDA sinds 2010 steeds onder de 16% gebleven, geeft nu toch al een derde deel van de Nederlanders aan die partij nu te stemmen of het een kans te geven. Bij een populaire lijsttrekker (Lubbers in 1986 en 1989 en Balkenende tussen 2002 en 2006) zien we dat ook kiezers die zelf zeggen dat ze zich niet tot een kerkgenootschap rekenen toch op het CDA stemmen. Dus een score van 20% voor het CDA is niet echt uit te sluiten. (Nu is het dus 11%). Hoewel dat nu bijna uitgesloten lijkt dat de VVD onder dat percentage van 20% zakt, moet niet vergeten worden dat bij de Provinciale Statenverkiezingen van 2019 de VVD slechts 15% haalde.
Mochten de twee partijen dus in de richting van de 20% gaan schuiven, dan zal het feit dat de PVV op dit moment al dicht bij dat niveau ligt een extra pikante component zijn bij de dan ontstane strijd wie de grootste partij wordt. En zullen een deel van de kiezers andere afwegingen maken dan ze op dit moment doen.
Kortom: zowel de implosie van FVD (met een stijgende PVV) als de lijsttrekkerswisseling bij het CDA hebben voor een compleet ander krachtenveld voor de verkiezingen gezorgd, dan we 3 weken geleden nog dachten.
En wat staat ons nog meer te wachten?
