De Stemming 25-4-2021: CDA/VVD/D66 op verlies

/in , /door

Deze week zien we dat de positie van CDA, VVD en D66 zwakker is dan op 17 maart. Nadat de VVD al op 2 zetels verlies stond en het CDA op 1, zien we nu dat CDA nog 2 zetels verder gedaald is en D66 nu ook op 2 zetels verlies staat. De twee grootste stijgers zijn JA21 (+3 sinds de verkiezingen) en VOLT (+2).  Daarnaast zien we dat PVV, FVD, PvdD en BBB een zetel hoger staan dan bij de verkiezingen.

Op dit moment geeft 81% van de kiezers aan dat ze nog steeds dezelfde partijen stemmen als op 17 maart jl. Ook hier is goed te zien dat CDA het meest van haar kiezers heeft verloren. GroenLinks, ChristenUnie, en D66 scoren ook (duidelijk) onder de 80%.

Juist omdat het ernaar uitziet dat de formatie nog lang zal duren is het goed mogelijk dat het tot een verzuring zal leiden onde de aanhang van kiezers, die een prominente rol spelen bij de mogelijke vorming van het kabinet. Daardoor zouden we nog een versterking kunnen gaan zien van het proces dat we nu ook al zien. Het zijn de kleinere partijen, die hiervan profiteren. We zien nu dat de vier grootste partijen nu 6 zetels samen verliezen.

Ten aanzien van de voorkeuren voor regeringen en  wie de premier moet worden, is de fragmentatie ook steeds groter. De rapportage van dit deel uit ons onderzoek hebben we deze week maar overgeslagen, omdat maandag de notulen van de Ministerraad naar buiten zullen komen met wellicht weer ingrijpende gevolgen.

We maken u attent op de speciale analyse vandaag over onze “Kansrijk indicator”.  Dat leidt o.a. tot deze kaart.

U kunt deze link volgen naar het hele artikel hierover.

Kansrijk indicator TK2017 – TK2021

/in , /door

door Dennis Brouwer en Maurice de Hond

Wat is de kansrijk-indicator?

Bijna vijf jaar geleden werd bij Peil.nl “kansrijk-indicator” geïntroduceerd. Een indicator, die sterk differentieert naar stemgedrag van de Nederlanders.

Deze indicator bestaat uit een combinatie van twee vragen:

  1. Maakt u zich zorgen over uw financiële toekomst?
  2. Vindt u dat de ontwikkelingen in de wereld van de laatste 10 à 20 jaar u vooral kansen biedt of bedreigingen?

In september 2016 bleek het volgende:

  • Maken zich zorgen over financiële ontwikkelingen en zien vooral bedreigingen stemden voor 61% PVV, SP of 50PLUS en.
  • Maken zich geen zorgen over financiële ontwikkelingen zien vooral kansen stemden slechts voor 13% deze drie partijen.

Na de verkiezingen van de Provinciale Staten 2019 maakten we een uitgebreide analyse van deze kansrijk-indicator.

Bij de verkiezingen voegden we FVD toe aan de groep van drie partijen. De cijfers waren vrijwel hetzelfde als 3 jaar eerder. Van degenen die zich zorgen maken over financiële ontwikkelingen en vooral bedreigingen zien stemde 59% die vier partijen. Als men zich geen zorgen maakte en vooral kansen zag stemde men maar voor 10% deze vier partijen.

Tweede Kamerverkiezingen 2021

Allereerst het overzicht van de twee centrale vragen naar het stemgedrag TK2021

 

Bij de Tweede Kamerverkiezingen van maart jl. zien we het patroon van TK2017 en PS2019 weer terug, maar wat minder sterk. Van de mensen die zich zorgen maken over hun financiële toekomst en vooral bedreigingen zien stemden nu 44% PVV, SP, 50PLUS of FVD. De groep die zich geen zorgen maken en vooral kansen zien stemde voor 10% op één van deze vier partijen.

Vanuit de verkiezingsuitslag per gemeente kunnen we via twee kaarten een beeld geven van de ontwikkelingen onder het electoraat in de richting van deze indicator tussen 2017 en 2021.

Daarvoor nemen we de uitslag per gemeente van twee groepen partijen.

  • PVV+SP+FVD (partijen met een duidelijke oververtegenwoordiging van kiezers die vooral bedreigingen zien)
  • D66 + GroenLinks +Volt (partijen met een duidelijke ondervertegenwoordiging van kiezers die vooral kansen zien) Volt deed in 2017 niet mee, maar we tellen die partij in 2021 wel mee.

En per partij kennen we per gemeente de score toe, die we landelijk zien op de vraag of men vooral kansen of bedreigingen ziet. (Dit is natuurlijk een aanname, omdat dat weer per gemeente kan verschillen, maar is toch voldoende om het overall beeld te kunnen geven)

Dit zijn de twee kaartjes.

Van TK2017 naar TK2021 zien we dat in het Noorden en Oosten van het land (in het bijzonder in Friesland, Overijssel en Flevoland) er relatief steeds meer op partijen wordt gestemd waarvan de kiezers meer bedreigingen dan kansen zien door de veranderingen in de wereld. Opvallend is dat we dan BBB nog niet eens bij de ‘bedreigingen’-partijen hebben meegerekend, dan zou de verschuiving ongetwijfeld nóg groter zijn. Juist in gemeenten waar BBB het goed deed steeg D66 vaak amper en zagen we GroenLinks relatief heel hard dalen. Volt haalde daar vaak ook relatief weinig stemmen. En het zijn wel vaak gemeenten waar PVV, FVD en SP samen al relatief sterk waren en het ook nu (ondanks de concurrentie met BBB) vaak beter doen dan in 2017.

We zien dit ook in het zuiden van Limburg en in een aantal gemeenten rondom Rotterdam en Amsterdam. De gemeenten gaan zowel van een gemengd beeld naar ‘meer bedreigingen’ als van ‘meer bedreigingen’ naar ‘veel meer bedreigingen’.

Aan de andere kant zien we dat in een strook van Rotterdam naar Leiden een aantal gemeenten t.o.v. TK2017 relatief wat meer stemgedrag laten zien in de richting van de ‘kansen’-partijen. Hierbij lijken (voor)stedelijke gemeenten als Rotterdam en Leidschendam-Voorburg voorop te lopen (opvallend genoeg gemeenten waar de huizenprijzen in de afgelopen jaren uitzonderlijk hard stijgen). Ook Wassenaar zien we overspringen. Dit komt met name doordat D66 en Volt het zeker in de rijk(st)e gemeenten nog (een stuk) beter doen dan vier jaar terug. Deze gemeenten gaan vaak van een meer gemengd beeld steeds meer richting de kansen of schieten helemaal door naar ‘veel meer kansen’.

In een strook gemeenten in Noord-Brabant van Tilburg via Eindhoven naar Nijmegen zien we een soortgelijk beeld. Dit hangt ook deels samen met het feit dat de VVD het in (Oost-)Brabant (duidelijk) beter heeft gedaan dan vier jaar geleden, waar m.n. de ‘bedreigingen-partijen’ onder geleden lijken te hebben. Maar het houdt ook sterk verband met opnieuw de sterke winst van D66 (en Volt) in rijke gemeenten als Vught, Waalre en Mook en Middelaar, die we naar donkergroen zien schieten. En in de steden en suburbs zien we ook weer een duidelijke stijging naar ‘kansen’.

Samenvattend:

Al met al lijken de trends in het kort als volgt:

D66+GL(+Volt) doen het steeds beter in rijke en/of stedelijke gemeenten, (in toenemende mate) relatief minder daarbuiten. Het omgekeerde geldt voor PVV+FVD+SP, die het in bijna alle andere gemeenten (m.u.v. Oost-Brabant dus) relatief beter doen dan vier jaar terug. Voor die laatste drie partijen geldt ook dat er een duidelijk verband is met de ontwikkelingen in de afgelopen vier jaar en de briefstemmen, hetgeen ons sterkt in het vermoeden dat deze ontwikkeling zich komend decennium (sterk) door zou kunnen blijven zetten.

Al met al lijkt het alsof deze twee groepen (geografisch) steeds verder uit elkaar komen te liggen en elkaar minder zullen tegenkomen. Het lijkt een beetje op de electoraal-geografische verschuivingen die we de afgelopen twee decennia in de Verenigde State, maar ook meer recent in andere Westerse landen hebben gezien. Wat dat voor gevolgen heeft voor de politieke en maatschappelijke verhoudingen, zullen we de komende jaren moeten zien.

De Stemming 18-4-2021: Weinig veranderingen

/in , /door

Ik vraag uw aandacht voor een speciale analyse van de verkiezingsuitslag van de vorige maand op niveau van de meer dan 10.000 stembureaus. Klik daarvoor hier.

Na de heftige electorale bewegingen rond 1 april zien we nu een stabiel beeld t.o.v. de vorige week. De verschuivingen t.o.v. de verkiezingen van één maand geleden zijn (zeer) klein. De grootste die we zien betreft 2 zetels (VVD en Ja21).

Hoewel de meningen over Mark Rutte, die weer premier zou kunnen gaan worden,  niet zo negatief zijn als rond 1 april, zien we ook bij kiezers van de partijen waarmee de VVD een coalitie zou kunnen vormen nog veel weerstand tegen hem als nieuwe premier. Bij de D66- en CDA-kiezers vindt circa 35% dat Rutte weer premier kan worden.

Wel zien we dat bij kiezers van D66 en CDA een meerderheid er voor is de beslissing rondom wie de premier wordt, pas uit te stellen tot het eind van de formatie.

Klik hier voor de speciale analyse van de concurrentie tussen de partijen op stembureauniveau.

Concurrentie tussen partijen bij TK2021

/in , /door

door Dennis Brouwer en Maurice de Hond

Vanuit de afzonderlijke uitslagen per stembureau (waarvan we er ruim 10.000 in de analyse hebben meegenomen) is op een speciale manier na te gaan in welke mate de afzonderlijke partijen vaak of juist niet vaak samen op dezelfde plekken voorkomen. En dat is waarschijnlijk een goede indicatie van welke partijen met elkaar om (groepen) kiezers concurreren. Er wordt getalsmatig vastgesteld in welke mate er een samenhang is tussen de stembureau-uitslagen van de afzonderlijke partijen en met behulp van een clusteringsalgoritme is dit redelijk duidelijk zichtbaar te maken.

Op de website van Pointer is een interactieve kaart te vinden van de uitslagen per stembureau in Nederland op 17 maart 2021.

De analyse-methode is gebaseerd op een aanpak die Dennis Brouwer (naast zijn studie sinds 2018 parttime Data Scientist bij Peil.nl) gebruikte tijdens zijn Masterscriptie, die hij in 2020 aan de Erasmus School of Economics voor zijn studie Data Science geschreven heeft, met de titel Forecasting final results by disentangling local trends during a commencing election race (is nog niet gepubliceerd). Voor dit nieuwe artikel is gebruik gemaakt van een versimpelde versie om de belangrijkste trends zo duidelijk mogelijk weer te geven.

Maurice en Dennis tijdens de Europese verkiezingsavond bij GeenStijl in mei 2019

Als de samenhang tussen partijen hoog is, dan strijden die partijen vermoedelijk als het ware om dezelfde kiezers. Als er een sterk negatieve samenhang is dan is dat juist niet het geval en komen kiezers van deze partijen elkaar waarschijnlijk minder vaak tegen.

Op basis van 10735 stembureaus hebben we deze analyse gemaakt. De grafiek laat de (statistisch significante) resultaten zien. De groene kleur geeft aan dat een positieve samenhang is en de paarse kleur dat er een negatieve samenhang is. De omvang van het bolletje geeft aan de mate waarin de samenhang is binnen die specifieke categorie, zoals aan de rechterkant is aangegeven.

De twee grootste positieve correlaties, die we zien, zijn die tussen D66 en Volt en tussen Denk en Nida. Dus ruim boven de 0,75 (met 1 als hoogste waarde). De twee grootste negatieve correlaties zijn tussen PVV en D66 en tussen CDA en GroenLinks. Kiezers van PVV en D66 stemmen dus op heel verschillende plaatsen. En hetzelfde geldt voor CDA-kiezers aan de ene kant en GroenLinks-kiezers aan de andere kant.

Verder valt op dat GroenLinks, de Partij voor de Dieren, Volt, D66 en BIJ1 samen onderling vaak voorkomen. En een andere groep die we vaak samen zien zijn FvD, PVV en Code Oranje. Interessant om op te merken is dat JA21 in grotere mate met de VVD lijkt te concurreren dan met PVV en FvD. Als deze trend doorzet zou JA21 de groep kiezers die op een partij rechts van de VVD stemt kunnen verbreden. De VVD heeft aan de andere kant weer weinig verbanden met alle linkse partijen. VVD-ers wonen zo mogelijk minder vaak samen in hun wijk met linkse kiezers. De partij komt echter wel vaker samen voor met 50Plus (waar de partij ook ten opzichte van de vorige verkiezingen van heeft gewonnen) en met het CDA.

We zien dat het CDA relatief vaak samen voorkomt met de BoerBurgerBeweging. Beide partijen doen het goed op het platteland en dan in het speciaal in een strook gemeenten van Friesland tot aan Overijssel. Het CDA komt ook relatief wat vaker samen voor met VVD, 50Plus, PvdA en ChristenUnie. Allemaal partijen die het goed tot zeer goed deden bij de oudste groep kiezers, hetgeen verklaard kan worden door het tellen van de briefstemmen onder 70-plussers per gemeente als los stembureau. De SGP komt zoals verwacht zou kunnen worden vaak samen voor met de ChristenUnie en de PvdA met de SP. Bij de PvdA valt ook nog op dat de partij weinig samen voorkomt met VVD, FvD en JA21, maar dit is een stuk minder het geval in combinatie met de PVV. Daar is mogelijk nog wel wat overlap.

Per partij is goed te zien met welke andere partij er hoge positieve correlaties zijn  en met welke hoge negatieve correlaties. De partijen met hoge positieve correlaties concurreren vermoedelijk sterk met elkaar om de kiezers. Andersom komen de kiezers van partijen die samen een negatieve correlatie hebben weinig samen voor. Daar is waarschijnlijk weinig concurrentie tussen.

Dit zijn belangwekkende patronen, die ook een bevestiging zijn van de grote mate van tweedeling in de samenleving. Niet alleen opleiding speelt daarbij een rol, maar ook of men t.a.v. de veranderingen in de wereld in de laatste 20 jaar met name denkt meer kansen gekregen te hebben of juist meer bedreigingen ervaart.

Op dat onderwerp in relatie tot TK2021 gaan we de volgende keer in.

 

De Stemming 11-4-2021: De pendule is weer op de terugweg

/in , /door

Na een heftige reactie onder het electoraat op het debat van 1 april van vorige week, over de gebeurtenissen rondom de formatie, zien we de pendule al weer de andere richting op gaan. De positie van Premier Rutte is nog steeds een stuk slechter dan een paar weken geleden, maar niet zo slecht als vorige week. Dat is goed terug te zien in de uitslagen van onze peiling van gisteren. De VVD heeft de helft van het verlies van vorige week (-6) ingelopen. D66, CDA en GroenLinks zijn ieder 1 zetel kwijt geraakt t.o.v. de vorige week.

De volgende vraag geeft ook een indruk van de verschuiving t.o.v. de vorige week. Er is gevraagd of men nog steeds dezelfde partij zou gaan stemmen als bij TK2021.

Dan zien we ook dat de VVD-kiezers weer wat trouwer zijn dan de vorige week. Alleen bij CDA en GroenLinks zien we een duidelijke daling,

Gaf vorige week 28% nog maar aan dat men Mark Rutte nog wel als premier wilde hebben bij een volgend kabinet, nu is dat 34% geworden. In de grafiek ziet u hoe die scores per partij zijn veranderd. Bij vrijwel alle partijen zijn de scores gestegen. Maar nog wel ver van de 50% af, behoudens bij de VVD.

Ten slotte is gevraagd hoe men erop zou reageren als een bepaalde regeringscombinatie de uitkomst wordt van de formatie. Die scores worden vergeleken tussen de kiezers van VVD, D66 en CDA. Deze partijen hebben veruit de grootste kans dat ze in de regering zullen zitten. De meeste combinaties komen onder alle Nederlanders uit op een score tussen de 20 en 30%.

Goed valt te zien dat er forse verschillen zijn in de beoordeling per combinatie tussen de kiezers van VVD, D66 en CDA.

Op welke wijze hier een regeringscombinatie uitkomt, die toch nog een behoorlijke steun heeft van de kiezers van de deelnemende partijen, laat staan van alle kiezers, is mij een raadsel. Nog los van de kwestie wie dan de premier van dat kabinet is.

De komende maanden zal op dat punt meer duidelijkheid komen.

Deze week hebben we ook nog een extra rapportage gemaakt van de uitslag van TK2021  afgezet tegen een serie demografische en andere kenmerken. Die treft u hier aan. 

TK2021 naar demografische en andere kenmerken

/in /door

U heeft nog van ons tegoed een overzicht van de uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 in relatie tot demografische – en achtergrond-kenmerken. Dat zal gebeuren via een aantal kaarten, grafieken en tabellen.  Eerder rapporteerden we al de cijfers naar een serie andere kenmerken van gedrag en voorkeuren.  En hier treft u een analyse plus diverse kaarten. 

Op deze plek treft u o.a. een interactieve kaart aan per stembureau. 

Deze informatie laat goed zien hoe groot de verschillen in stemgedrag is onder diverse groepen in de samenleving. Factoren als opleiding/inkomen en leeftijd laten grote verschillen zien tussen groepen voor wat betreft de politieke voorkeur. Een nog sterker bewijs van de segregatie-tendenzen binnen het electoraat.

Naar leeftijd

Op twee manieren is goed te zien hoe groot de verschillen zijn naar leeftijd van de kiezers. Allereerst de grootste partij per gemeente onder de bijna 1 miljoen briefstemmers. Dit is een duidelijk ander plaatje dan van alle kiezers samen. Relatief gezien worden CDA en PvdA onder deze kiezers beduidend meer gekozen dan onder alle Nederlanders en D66 beduidend minder.

En dit is de uitslag onder alle kiezers. Ook hier valt goed te zien dat CDA en PvdA een (zeer) oud electoraat hebben. Meer dan de helft van de kiezers zijn 65 jaar en ouder. Aan de andere kant zien we dat bij VOLT en GroenLinks meer dan de helft van de kiezers jonger dan 35 jaar zijn. Het electoraat van D66 is veel jonger dan van de drie andere grootste partijen. 46% is jonger dan 35 jaar, terwijl dat bij de VVD 23% is, bij de PVV 17% en bij CDA 12%:

CDA en PvdA haalden ruim 20 jaar geleden nog twee derde deel van de stemmen. Inmiddels is dat nog maar 16%. Daarbij is de helft van de kiezers van deze twee partijen ouder dan 65 jaar. Per jaar overlijden in Nederland rond de 150.000 personen, hetgeen bij verkiezingen een tegenwaarde heeft van ruim 2 zetels.

Omdat onder de jongste groep kiezers PvdA en CDA het slecht doen is er sprake van een fors “demografisch lek” bij beide partijen. Als niemand van politieke voorkeur zou veranderen in de komende 10 jaar dan zou dat demografisch lek voor CDA en PvdA, die nu samen 24 zetels hebben behaald, nog eens 8 tot 10 zetels kosten.  (Het is natuurlijk volkomen hypothetisch, maar geeft wel aan welk risico de beide partijen hebben als ze niet in sterke mate een jonger electoraat aantrekken).

Naar geslacht

 

 

Naar opleiding en inkomen

Eerst een grafiek naar opleidingsniveau. Goed zijn hier de grote verschillen te zien tussen PVV en SP aan de ene kant en D66 en GroenLinks aan de andere kant/

De informatie wordt verder nog in tabellen gepresenteerd. Zie de eerste hieronder ook van opleidingsniveau.

Deze tabellen moeten verticaal gelezen worden en niet horizontaal, zoals de grafiek wel was. Via de kleuren wordt aangegeven of er sprake is van een duidelijk verschil t.o.v. het gemiddelde.  Dus onder kiezers met het laagste opleidingsniveau scoort de PVV 24% en D66 3%. Bij de kiezers met het hoogste opleidingsniveau scoort D66 28% en de PVV 3%.

 

 

Bij de kiezers met de hoogste inkomens scoren de VVD en D66 het best. Bij de kiezers met de laagste inkomens is het beeld veel diffuser en is de grootste partij maar 14%

Naar religie

Onder degenen die opgeven geen religie te hebben scoort het CDA meestal laag. Onder de Rooms-Katholieke kiezers heeft het CDA een sterke concurrentie van de PVV en VVD. Onder de protestantse kiezers is het CDA wel de grootste.

 

Onder degenen die regelmatig naar de kerk gaan scoren ChristenUnie, SGP en CDA het sterkst. Samen is dat 56%.

 

Naar beroep

De VVD is veruit de grootste partij onder ondernemers. Bij degenen die in overheidsdienst zijn doet D66 het relatief goed. Bij de arbeidsongeschikten scoren PVV en SP het best.

Er zijn grote verschillen naar sectoren waarin men werkt.

 

Naar Stemgedrag bij PS2019

Interessant is om te zien hoe groot de verschuivingen zijn in twee jaar tijd tussen twee verkiezingen. Gemiddeld heeft 63% van de opgekomen kiezers uit 2019 dezelfde partij gestemd.

 

Hier treft u dus de uitslagen aan naar een groot aantal andere kenmerken van de kiezer. 

En toen was alles anders (de electorale aardbeving van 1 april 2021)

/in , /door

Het debat van 1 april jl. naar aanleiding van de uitgelekte notitie van de verkenners heeft gezorgd voor ingrijpende veranderingen van opvattingen onder de kiezers. Slechts 15 dagen na de verkiezingen, waarbij de partij van premier Rutte voor de vierde keer in 11 jaar de grootste werd. Die veranderingen zullen ongetwijfeld grote gevolgen hebben voor het Nederlandse politieke landschap in de komende jaren.

Vijf weken geleden schreef ik in de aanloop naar de verkiezingen “Komt de lont nog in het kruitvat?”.   De insteek was dat we aan de ene kant nog weinig verschuivingen zagen van week tot week, maar aan de andere kant onder de oppervlakte toch veel potentiele verschuivingen tussen partijen waarneembaar waren. In de laatste 10 dagen voor de verkiezingen won D66 nog ongeveer 10 zetels, waardoor o.a. de vier regeringspartijen hun meerderheid in de Tweede Kamer behielden.

Terwijl er bij de uitslag duidelijk sprake was van een versplintering van het politieke landschap waren er per saldo minder zetels verschoven dan bij de eerdere verkiezingen deze eeuw.

Velen verbaasden zich erover dat de toeslagenaffaire zo weinig invloed had gehad op de verkiezingsuitslag.

Door een bijzondere speling van het lot heeft de toeslagenaffaire, maar op een andere manier dan vooraf gedacht, toch nog wel een kolossaal effect op het Nederlandse electorale en politieke landschap. Want door het uitlekken van de notitie met daarop “Pieter Omtzigt; andere functie” en de wijze waarop premier Rutte en de verkenners daarmee zijn omgegaan, is het electorale en politieke landschap plotsklaps ingrijpend veranderd.

Ons onderzoek, dat grotendeels gisteren liep en bijna 4000 ondervraagden betreft, gaat in op de electorale positie van de verschillende partijen, in relatie tot de ontstane situatie. Zowel voor wat betreft de aanhang van de verschillende partijen als de opvattingen rondom de vorming van het kabinet met name de positie van premier Rutte.

Electorale verhoudingen

We starten met onze normale weekpeiling. Met de vraag: wat zou men stemmen als er vandaag Tweede Kamerverkiezingen zouden zijn. Dan zien we deze uitslag met een verlies van de VVD van 6 zetels t.o.v. de verkiezingsuitslag. De VVD staat nog maar 3 zetels voor op D66:

Maar deze peiling laat maar ten dele zien hoe het onder de oppervlakte borrelt. Op een speciale manier wordt dat zichtbaar gemaakt.

Daarbij hebben we een aantal (hypothetische) situaties voorgelegd aan de kiezers om te zien hoe hun electorale voorkeur dan zouden zijn als we bepaalde componenten toevoegen of weghalen. Dit drukken we dan uit in zetels per partij. Naast de peiling van vandaag krijgen we dan nog drie andere uitslagen.

Dat is natuurlijk niet een prognose voor een verkiezingsuitslag. Maar laat wel zien in welke richting de grote verschuivingen gaan vanuit enerzijds de zeer sterke positie onder de kiezers van Pieter Omtzigt en aan de andere kant de enorme verwevenheid van de electorale positie van de VVD met de populariteit van Mark Rutte.

 

Deze tabel is ook gemaakt met daarin de verschillen t.o.v. de verkiezingsuitslag van 17 maart.

Positie Mark Rutte

Ten aanzien van het vervolg van de formatie is het van belang om te zien hoe de kiezers reageren op de positie van Mark Rutte. Via twee grafieken is dat goed aan te geven.

Aan de ondervraagden is voorgelegd wat zij gedaan zouden hebben als zij in de Tweede Kamer hadden gezeten en over de twee moties hadden moeten stemmen. Dus de motie van afkeuring en de motie van wantrouwen. Dit wordt dan afgezet tegen de partij die men op 17 maart heeft gekozen. 54% van de Nederlanders had dan voor de motie van wantrouwen gestemd, 26% ook voor de motie van afkeuring. En 20% van de Nederlanders zou voor geen van de twee moties gestemd hebben. Ook onder de kiezers van de VVD zou 37% voor één van de twee moties gestemd hebben.

Ten slotte is de vraag gesteld of me vindt dat de partij waarop men op 17 maart gestemd heeft aan een nieuw kabinet zou moeten gaan meedoen als Mark Rutte de premier zou worden. Ook die antwoorden zijn heel duidelijk. Bij de kiezers van de huidige drie regeringspartners is een duidelijke meerderheid, die vindt dat die partij niet met Mark Rutte moet gaan regeren.  (D66: 68%, CDA: 57% en ChristenUnie 57%). Alleen onder kiezers van JA21 is een kleine meerderheid er voor.

Natuurlijk zijn er in het verleden ook nog wel eens abrupte verschuivingen geweest in voorkeuren onder het electoraat naar aanleiding van ingrijpende gebeurtenissen in politiek Den Haag. Maar deze verschuiving op een politiek zo cruciaal moment (aan het begin van de formatie, terwijl er ook nog een grote crisis heerst) is ongekend.

Niet alleen zal dat grote gevolgen hebben voor de politieke situatie in Nederland, maar het zou ook wel eens kunnen leiden tot een keten van gebeurtenissen met als gevolg een ingrijpende herschikking van het electorale landschap.

PEIL.NL © NO TIES BV / VIEWTURE BV