oktober 2023 – Peilingen

Na start campagne is NSC duidelijk gestegen

28/10/2023/in Onderzoek, Peil.nl, Wekelijkse peiling zetelverdeling /door Maurice de Hond

Zondag jl. was het eerste “debat” met vier lijsttrekkers in College Tours. Daarnaast heeft afgelopen dinsdag NSC het verkiezingsprogramma gepresenteerd.

De peiling onder ruim 4200 respondenten op 27 en 28 oktober laat voor het eerst in drie weken weer een duidelijke verandering zien. Uit de overgangtabellen is goed te merken dat de positie van NSC versterkt is. Een paar voorbeelden:

Van degenen die bij PS2023 BBB stemden gaf vorige week 29% aan NSC te gaan stemmen en nu 36%.
Bij degenen die op de PVV stemden bij PS2023 gaf vorige week 4% aan NSC te zullen stemmen en nu is dat 8%.
Van degenen die bij PS2023 niet hebben gestemd gaf vorige week 26% aan NSC te stemmen, en deze week is dat 32%.

Naast de stijging van NSC was ook een duidelijke daling van BBB te zien. Niet alleen zagen we sterkere overgangen in de richting van NSC. Maar ook zien we dat onder degenen die niet gestemd hebben bij PS2023 vorige week 8% BBB noemde en 4% nu.

Per saldo heeft NSC deze week 3 zetels gewonnen, 2 gaan er af van BBB en 1 van de PVV. Die laatste partij is ook wat minder genoemd door degenen die van partij wilde overstappen (zoals van de BBB). Vermoedelijk hangt dit samen met het feit dat Wilders niet bij College Tours aanwezig was en dus minder in beeld was tijdens deze eerste week van de campagne.

De uitslag is deze week dus:

Goed te zien is dat NSC nu “los” lijkt te zijn van de volgers. Het scheelt nu 5 zetels met VVD en 7 zetels met PvdA/GroenLinks. Bij die laatste partij zien we dat de ex-GroenLinks kiezers steeds meer aangeven deze partij te stemmen (83%). Van de ex-PvdA-kiezers is dat maar 63%. Begin oktober was het verschil tussen die twee slechts 5% (en nu 20%).

Plaats op twee assen

Aan de kiezers is gevraagd om zichzelf te plaatsen op de links-rechts schaal en op de schaal progressief-conservatief. Op basis van de uitspraken van de huidige kiezers kunnen de partijen zo geplaatst worden op dit assenstelsel.

Hieruit is goed te zien dat de woorden links-rechts en progressief-conservatief redelijk gelijk op lopen. Daarom loopt de lijn van linksonder naar rechtsboven.

Linksonder zien we de partijen die linkse/progressieve kiezers hebben. Rechtsboven de partijen met meer rechts/conservatieve kiezeresd. Besef daarbij dat het aantal zetels van de partijen die links van het midden staan op dit moment minder dan de helft van de zetels heeft dan de partijen die rechts van het midden staan!

De gewenste regeringscoalitie

Er zijn vier regeringscoalities voorgelegd met de vraag hoe graag men die coalitie wel of niet wil. Daarbij wordt getoond wat de kiezers van de huidige 5 grootste partijen van de verschillende coalities vinden.

Dit is het percentage kiezers per coalities, die positief reageert op die coalitie:

47% – NSC + VVD + BBB +PVV
21% – NSC + VVD + PvdA/GroenLinks
11% – NSC + VVD + PvdA/GroenLinks + BBB
6% – NSC + VVD + PvdA/GroenLinks + BBB +PVV

Het is duidelijk dat bij de kiezers de combinatie met PVV en zonder PvdA/GroenLinks veruit het populairst is. Bij alle kiezers van de “deelnemende” partijen reageert een meerderheid positief: NSC (54%, VVD 66%)

De combinatie van NSC + VVD + PvdA/GroenLinks doet het een stuk minder. Goed is te zien dat van de NSC- en VVD-kiezers 17% positief reageert. Interessant is het om te zien dat van de kiezers van PvdA/GroenLinks meer negatief reageren dan positief op deze coalitie.

De andere twee “coalities” scoren nog lager, zoals deze grafieken laten zien.

Deze resultaten zijn in lijn met de informatie van het assenstelsel, waarbij goed te zien is dat PVV dichter ligt bij de combi NSC, BBB, VVD dan PvdA-GroenLinks dat ligt.

Ter samenvattinr3g:

54% van de NSC-kiezers reageert positief op de regering samen met VVD en BBB met de PVV. Terwijl slechts 17% dat doet als NSC en VVD samen met PvdA/GroenLinks een regering zou vormen.
66% van de VVD-kiezers reageert positief op de regering NSC + BBB + PVV. Als de VVD samen met NSC een regering met PvdA/Groen Links vormt reageert slechts 17% positief.

Als tijdens de looptijd van de campagne het onderwerp regeringscoalitie bij NSC- en VVD-kiezers de regeringsvorming met PvdA/GroenLinks of PVV een rol gaat spelen dan zou dat wel eens invloed hebben op de electorale steun.

Peiling 22-10-23: Veelbetekenende verschillen in reacties op premierskandidaten

21/10/2023/in Onderzoek, Peil.nl, Wekelijkse peiling zetelverdeling /door Maurice de Hond

Ook deze week zien we amper verschuivingen in de electorale verhoudingen. Kiezers spreken vrijwel dezelfde voorkeuren uit als ze deden voordat het geweld in Israël/Gaza losbarstte.

Maar, met precies één maand te gaan is de grote vraag, of zich nog forse electorale bewegingen zullen voordoen en hoe die dan gaan verlopen. Daar geeft het onderzoek wel wat aanwijzingen voor.

Dit is de uitslag van deze week:

80% van de kiezers geeft één of meer andere partijen nog een kans op een stem. Maar daar zijn wel een aantal belangrijke kanttekeningen bij te maken:

De meeste kiezers geven hun eerstgenoemde partij een duidelijk grotere kans op hun stem dan de andere partijen, die men noemt.
Veranderingen van voorkeur blijven meestal binnen bepaalde grenzen. Een kiezer van PVV zal niet naar PvdA/GroenLinks overstappen en andersom ook niet.
Een deel van de bewegingen kunnen tegen elkaar weggestreept worden.

Premiersvoorkeur

Bij de meeste Tweede Kamerverkiezingen speelt de premierskeuze een belangrijke rol. Maar omdat voor het eerst sinds 2002 geen zittende premier meedoet aan de Tweede Kamerverkiezing speelt het bij deze verkiezingen een wat andere rol dan doorgaans.

Toch kan via de reacties op de premierskandidaten ook een beeld gegeven worden van welke electorale bewegingen er in de komende maand nog kunnen plaatsvinden. Om dat te laten zien is voor ieder van de 5 “premierskandidaten” van de grootste 5 partijen gevraagd hoe men het beoordeelt als die persoon na de verkiezingen de premier zou gaan worden. De uitslagen zijn opmerkelijk.

Allereerst de totaalcijfers voor de 5 kandidaten:

Omtzigt geeft duidelijk de meest positieve reacties, gevolgd door Yeşilgöz. De scores van de overige drie lijken sterk op elkaar. Timmermans als premier levert ongeveer dezelfde reacties op als Wilders als premier. Dat zal voor veel mensen verrassend zijn, maar dan heeft men niet door hoezeer het electoraat de laatste 15 jaar veranderd is. Het aandeel kiezers rechts van het middens is duidelijk gestegen ten koste van de kiezers links van het midden. Keijzer, doet het niet beter dan Wilders of Timmermans. Alleen de score van “neutraal” is voor haar wat hoger.

Door de scores per kandidaat te laten zien in relatie tot de huidige stemkeuze is er een goed inzicht te geven van de marges waarbinnen de kandidaten en de partijen opereren. Belangrijk is daarbij vooral naar de negatieve scores te kijken. Want dat zullen mensen zijn, die – wat er ook gebeurt – vrijwel zeker niet toch gaan kiezen voor de partij van die kandidaat.

In deze grafieken zijn – voor de overzichtelijkheid – alleen de partijen meegenomen die 4 of meer zetels halen in de huidige peiling.

Eerst de scores van degene die het hoogst staat: Omtzigt. Slechts 26% van de Nederlanders zouden negatief reageren als hij premier wordt. Alleen bij kiezers van D66, FVD en Volt reageert meer dan 40% negatief,

Op nummer 2 staat Yeşilgöz. 42% zou negatief reageren als zij premier wordt. De negatieve scores komen vooral van kiezers links van het midden. Meer dan 50% scoren huidige kiezers van D66, Volt, SP, PvdD, PvdA/Groen Links en FVD.

De grafieken van Timmermans en Wilders zijn haast elkaars tegenpolen. Rond de 60% zou negatief reageren, maar de kiezers komen van heel andere partijen. Dit zijn de kiezers van partijen met meer dan 60% negatief zou reageren:

Timmermans: CDA, SP, NSC, VVD, BBB, PVV en FVD. Bij de laatste vier partijen is de score 80% of hoger.
Wilders: CDA, VVD, SP, ChristenUnie, D66, PvdA/GroenLinks en Volt. Bij de laatste vijf partijen is de negatieve score 9% of hoger.

Besef bij deze twee grafieken dat de vier partijen waar Timmermans een score haalt van meer dan 50% positief nog maar op 19 zetels staan. En dat bij NSC-, VVD- en PVV-kiezers Timmermans slecht scoort.

De twee partijen waar Wilders het goed doet staan nu samen op 16 zetels. En bij kiezers van NSC, VVD en BBB scoort hij wat positiever dan Timmermans!

Kortom: het lijkt onwaarschijnlijk dat als de premierskeuze tijdens deze campagne hoog opgespeeld wordt dat dan Timmermans (PvdA/GroenLinks) nog een sterke sprint naar boven zal gaan maken.

Ten slotte de score van Mona Keijzer. Die staat er – net zoals de BBB – duidelijk slechter voor dan begin september. Alleen als NSC – Omtzigt fors zou gaan dalen dan kan dat de electorale positie van BBB (en misschien Keijzer) verbeteren.

Een campagne periode kan voor verrassingen zorgen. Zeker in zo een instabiele periode als we nu leven met verschillende oorlogen, waarbij in de komende maand nog veel hevige gebeurtenissen kunnen plaatsvinden. Niet alleen op het slagveld daar, maar ook in onze samenleving. Ook de uitslagen van vandaag illustreren hoe sterk de polarisatie bij ons is.

Dus de kans op die driestrijd is nog steeds aanwezig, met op dit moment een wat sterkere positie voor NSC en VVD dan voor PvdA/GroenLinks.

Stemming 14-10: Weinig verschuivingen na uitbarsting geweld Israël-Gaza

14/10/2023/in Peil.nl, Wekelijkse peiling zetelverdeling /door Maurice de Hond

Na een week met veel emotie rondom de geweldsuitbarstingen in Israël/Gaza blijken de electorale effecten (nu) nog niet aanwezig. In totaal zien we vier veranderingen in het aantal zetels bij partijen:

PVV stijgt nog 1 zetel (naar 20) ten koste van BBB.
PvdD daalt nog 1 zetel, naar 4, een score die we lang niet hebben gezien bij deze partij. Deze zetel komt terecht bij de VVD, die iets meer kiezers aantrekt dan vorige week.

De lichte stijging van de PVV en lichte daling van de BBB is voortzetting van de trend van de laatste weken.

Dat PvdD de laagste score haalt in bijna 10 jaar komt door de nasleep van het interne gedoe bij die partij. Minder dan 50% van de kiezers van PvdD bij PS2023 geven nu aan weer PvdD te stemmen en vrijwel geen kiezers komen van andere partijen. PvdD verliest in gelijke mate aan NSC en PvdA/Groen Links.

Bij PvdA/GroenLinks zien we dat de GroenLinks-kiezers van de PS2023 nu wat meer die nieuwe combinatie zeggen te gaan stemmen (van 77% naar 82%) en de PvdA-kiezers van PS2023 zeggen dat juist wat minder (67% tegen 72%).

Israëlische vlag van regeringsgebouwen

Rondom het hijsen van vlaggen na de aanslagen in Israël door Hamas op 7 oktober ontstond nogal wat discussie. Met name over de besluiten in de afzonderlijke gemeenten. Gevraagd is welke keuze men het liefst had gehad rondom deze vlag. Men kon kiezen uit “Israëlische vlag”, “Israëlische & Palestijnse vlag”, “Palestijnse vlag”, “Nederlandse vlag”en “Andere vlag” en Geen vlag”. Hieronder de uitkomsten afgezet naar de huidige politieke voorkeur. Omdat het antwoord “Palestijnse vlag” maar door 1% werd genoemd is die toegevoegd aan “Andere vlag”.

Dat de ontwikkelingen in het oorlogsgebied geen invloed hebben op de Nederlandse politieke verhoudingen hoeft niet te betekenen dat dit tot 22 november zo blijft. Dat is mede afhankelijk van de ontwikkelingen in daar, maar ook in welke mate het in Nederland tot spanningen (of meer) zal leiden.

7-10-2023: Verdere groei van de PVV

07/10/2023/in Peil.nl, Wekelijkse peiling zetelverdeling /door Maurice de Hond

Twee belangrijke electorale ontwikkelingen zien we de afgelopen paar weken:

PVV stijgt gestaag. Na de Algemene Beschouwingen is de partij nu in totaal 5 zetels gestegen.
Een aantal kleine partijen zakken weg, met name door intern gedoe. PvdD staat nu nog maar op 5 zetels, JA21 op 1 en 50PLUS op 0.

Dit lijkt nu de uitgangspositie te zijn voordat de campagne echt gaat beginnen.

Een belangrijke vraag, die een sterke relatie vertoont met de electorale voorkeur is of men zich zorgen maakt over de eigen financiele toekomst. Ongeveer de helft van de Nederlanders antwoordt dan bevestigend.

Als je de stemvoorkeuren vergelijkt tussen degenen, die zich wel financieële zorgen maken en degenen, die dat niet doen, is heel groot. Dat laat de onderstaande tabel goed zien (verticaal gepercenteerd):

D66, VVD en PvdA/GroenLinks doen het veel beter onder de kiezers die zich geen financiële zorgen maken dan degenen die dat wel doen.

PVV, BBB, SP en FVD doen het veel beter bij de kiezers, die zich wel financiële zorgen maken dan die dat niet doen. NSC doet het ook beter bij degenen die zich wel financiële zorgen maken dan bij dat niet doen. Maar onder die laatste groep is NSC toch nog wel de 3e partij.

Historisch gezien is het opmerkelijk wat de score is bij PvdA en GroenLinks. Zowel de Sociaal-Democraten als de voorlopers van GroenLinks hadden destijds vooral kiezers met lagere inkomens. Die maakten zich meer zorgen over hun financiële situatie dan degenen met hogere inkomens, zoals altijd het geval is geweest bij de VVD.

De opkomst van de SP in het eerste decennium van deze eeuw en de PVV erna zorgde al dat een deel van het potentieële electoraat van de PvdA, niet op die partij stemde. Dat zullen vooral mensen geweest zijn die zich zorgen maakten over hun financiële situatie.

Een grote omslag is gekomen tussen 2012 en 2017. De PvdA zat toen in de regering en raakte bij de volgende verkiezingen 29 van de 38 zetels kwijt. Bij die verkiezingen verloor de PvdA bij zowel de hoge inkomens als de lage inkomens.

GroenLinks was de laatste tien jaar altijd al een partij van kiezers met relatief lagere inkomens. Maar dat kwam vooral doordat ze sterk oververtegenwoordigd waren bij jongeren. Zie de sterke positie van die partij in Universiteitssteden. Gezien de doorgaans positieve perspectieven over hun professionele toekomst zegt een kleiner deel van die groep dat ze zorgen maken over hun financiële toekomst.

Besef daarbij dat de combinatie PvdA/GroenLinks veruit de grootste partij is bij de jongere kiezers. Bijna een kwart van de kiezers onder de 35 jaar stemt deze combinatie. NSC scoort onder die groep 13% (heel Nederland 18%). Bij de kiezers boven de 55 jaar scoort PvdA/GroenLinks “slechts” 12%. NSC scoort bij de oudste groep bijna 25%.

Opvatting over acties Extinction Rebellion

Dezelfde grote verschillen in politieke voorkeur als tussen degenen, die zich wel en geen zorgen maken over hun financiële toekomst, zien we dat rondom het onderwerp “Maatregelen om klimaatverandering tegen te gaan”. Dat is via de mening over een actueel onderwerp op dat terrein, de acties van Extinction Rebellion, goed te illustreren.

We hebben in onze vragenlijst dit weekend gevraagd of de mensen acter de acties van Extinction Rebellion op de A12 staan. Men kon antwoorden “ja, sta ik achter”, “nee, maar steun wel hun eisen”, “nee, en steun hun eisen ook niet”. De eerste twee antwoorden zijn afgezet de huidige stemkeuze. Dan is dit het beeld:

Goed te zien is hoe gepolariseerd – ook – het oordeel over dit onderwerp is naar de huidige stemkeuze. Kiezers van PvdA/GroenLinks, PvdD, D66 en Volt steunen de eisen van Extinction Rebellon massaal. Kiezers van VVD, PVV, BBB, JA21, FVD, SGP en BVNL massaal niet. Bij NSC steunt een derde de eisen van Extinction Rebellion en bij het CDA is dat 28%.

Als deze resultaten worden vergeleken met de cijfers rondom het zorgen maken over de financiële situatie dan is de VVD het meest a-typisch. Want bij alle andere partijen die het juist goed doen bij de kiezers die zich geen zorgen maken over de financiële toekomst zien we een grote steun voor de eisen van Extinction Rebellion. Bij de VVD is dat niet het geval.

Bij de SP zien we het patroon min of meer andersom. De meeste SP-kiezers maken zich zorgen over hun financiële toekomst en steunen wel in meerderheid de eisen van Extinction Rebellion.