Peiling 22-10-23: Veelbetekenende verschillen in reacties op premierskandidaten

Ook deze week zien we amper verschuivingen in de electorale verhoudingen. Kiezers spreken vrijwel dezelfde voorkeuren uit als ze deden voordat het geweld in Israël/Gaza losbarstte.

Maar, met precies één maand te gaan is de grote vraag, of zich nog forse electorale bewegingen zullen voordoen en hoe die dan gaan verlopen. Daar geeft het onderzoek wel wat aanwijzingen voor.

Dit is de uitslag van deze week:

80% van de kiezers geeft één of meer andere partijen nog een kans op een stem. Maar daar zijn wel een aantal belangrijke kanttekeningen bij te maken:

• De meeste kiezers geven hun eerstgenoemde partij een duidelijk grotere kans op hun stem dan de andere partijen, die men noemt.
• Veranderingen van voorkeur blijven meestal binnen bepaalde grenzen. Een kiezer van PVV zal niet naar PvdA/GroenLinks overstappen en andersom ook niet.
• Een deel van de bewegingen kunnen tegen elkaar weggestreept worden.

Premiersvoorkeur

Bij de meeste Tweede Kamerverkiezingen speelt de premierskeuze een belangrijke rol. Maar omdat voor het eerst sinds 2002 geen zittende premier meedoet aan de Tweede Kamerverkiezing speelt het bij deze verkiezingen een wat andere rol dan doorgaans.

Toch kan via de reacties op de premierskandidaten ook een beeld gegeven worden van welke electorale bewegingen er in de komende maand nog kunnen plaatsvinden. Om dat te laten zien is voor ieder van de 5 “premierskandidaten” van de grootste 5 partijen gevraagd hoe men het beoordeelt als die persoon na de verkiezingen de premier zou gaan worden. De uitslagen zijn opmerkelijk.

Allereerst de totaalcijfers voor de 5 kandidaten:

Omtzigt geeft duidelijk de meest positieve reacties, gevolgd door Yeşilgöz. De scores van de overige drie lijken sterk op elkaar. Timmermans als premier levert ongeveer dezelfde reacties op als Wilders als premier. Dat zal voor veel mensen verrassend zijn, maar dan heeft men niet door hoezeer het electoraat de laatste 15 jaar veranderd is. Het aandeel kiezers rechts van het middens is duidelijk gestegen ten koste van de kiezers links van het midden. Keijzer, doet het niet beter dan Wilders of Timmermans. Alleen de score van “neutraal” is voor haar wat hoger.

Door de scores per kandidaat te laten zien in relatie tot de huidige stemkeuze is er een goed inzicht te geven van de marges waarbinnen de kandidaten en de partijen opereren. Belangrijk is daarbij vooral naar de negatieve scores te kijken. Want dat zullen mensen zijn, die – wat er ook gebeurt – vrijwel zeker niet toch gaan kiezen voor de partij van die kandidaat.

In deze grafieken zijn – voor de overzichtelijkheid – alleen de partijen meegenomen die 4 of meer zetels halen in de huidige peiling.

Eerst de scores van degene die het hoogst staat: Omtzigt. Slechts 26% van de Nederlanders zouden negatief reageren als hij premier wordt. Alleen bij kiezers van D66, FVD en Volt reageert meer dan 40% negatief,

Op nummer 2 staat Yeşilgöz. 42% zou negatief reageren als zij premier wordt. De negatieve scores komen vooral van kiezers links van het midden. Meer dan 50% scoren huidige kiezers van D66, Volt, SP, PvdD, PvdA/Groen Links en FVD.

De grafieken van Timmermans en Wilders zijn haast elkaars tegenpolen. Rond de 60% zou negatief reageren, maar de kiezers komen van heel andere partijen. Dit zijn de kiezers van partijen met meer dan 60% negatief zou reageren:

• Timmermans: CDA, SP, NSC, VVD, BBB, PVV en FVD. Bij de laatste vier partijen is de score 80% of hoger.
• Wilders: CDA, VVD, SP, ChristenUnie, D66, PvdA/GroenLinks en Volt. Bij de laatste vijf partijen is de negatieve score 9% of hoger.

Besef bij deze twee grafieken dat de vier partijen waar Timmermans een score haalt van meer dan 50% positief nog maar op 19 zetels staan. En dat bij NSC-, VVD- en PVV-kiezers Timmermans slecht scoort.

De twee partijen waar Wilders het goed doet staan nu samen op 16 zetels. En bij kiezers van NSC, VVD en BBB scoort hij wat positiever dan Timmermans!

Kortom: het lijkt onwaarschijnlijk dat als de premierskeuze tijdens deze campagne hoog opgespeeld wordt dat dan Timmermans (PvdA/GroenLinks) nog een sterke sprint naar boven zal gaan maken.

 

Ten slotte de score van Mona Keijzer. Die staat er – net zoals de BBB – duidelijk slechter voor dan  begin september. Alleen als NSC – Omtzigt fors zou gaan dalen dan kan dat de electorale positie van BBB (en misschien Keijzer) verbeteren.

 

Een campagne periode kan voor verrassingen zorgen. Zeker in zo een instabiele periode als we nu leven met verschillende oorlogen, waarbij in de komende maand nog veel hevige gebeurtenissen kunnen plaatsvinden. Niet alleen op het slagveld daar, maar ook in onze samenleving. Ook de uitslagen van vandaag illustreren hoe sterk de polarisatie bij ons is.

Dus de kans op die driestrijd is nog steeds aanwezig, met op dit moment een wat sterkere positie voor NSC en VVD dan voor PvdA/GroenLinks.