Stemming 21-11-2021: Toenemende polarisatie onder electoraat

Er is iets aan de gang onder het electoraat dat ik niet eerder in deze mate ben tegengekomen. Het push-element bij de electorale keuze is beduidend groter dan het pull-element. Kiezers zijn steeds duidelijker in hun keuze waarom ze niet (meer) een bepaalde partij stemmen en steeds minder duidelijk in waarom ze een andere partij wel gaan stemmen.

Dat uit zich in:

• Steeds groter aandeel der kiezers die niet meer de partij kiest van 17 maart (40%)
• Steeds groter aandeel kiezers die niet weet welke partij te stemmen
• Steeds groter aandeel kiezers, die negatief is over andere partijen, ook als het partijen zijn, die niet aan de andere kant van het politieke spectrum liggen.

CDA en D66 hebben electoraal daar het meeste last van. Met een verlies van 10 en 8 zetels t.o.v. 8 maanden geleden.

BBB is eigenlijk de enige partij die echt duidelijk kiezers aantrekt vanuit de pull-component: +7 vandaag.

De andere partijen die het ook goed doen JA21 (+4), Volt, PvdD en  PVV (+3) winnen met name omdat ze een landingsplek vormen van kiezers die zich bij andere partijen niet meer thuis voelen.

Dit is, juist omdat er grote zaken spelen in de politiek, een explosief mengsel. Plotselinge gebeurtenissen of een bijzondere nieuwe toetreder kan het geheel nog meer uit het lood doen slaan.

De vraag is of de vorming van een kabinet wat druk van de ketel zal halen of juist die druk verder doet opvoeren.

Dit is de zetelverdeling van vandaag:

Ten aanzien van het VVD-CDA stuk dat Segers in de trein heeft laten liggen heeft circa 2/3e deel van de kiezers daar kennis van genomen. Dit zijn de percentages van degenen die het stuk positief beoordeelden naar hun stemkeuze bij TK2021 of hun huidige voorkeur.

Twee derde deel van de VVD-kiezers van maart 2021 geeft aan dat met dit stuk de VVD teveel concessies doet in de richting van D66.

Ten slotte is aan de kiezers voorgelegd welke partijen sinds maart 2021 sterk in achting bij ze zijn gedaald. Men mocht er meerdere noemen. Dat is afgezet tegen hun keuze toen. De beantwoording van die vraag laat het sterkst zien hoe diep die polarisatie is.

Ieder grafiek betreft de stemkeuze op TK2021 van de betreffende kiezer.

 

We komen in een situatie waar de Amerikanen een passend gezegde voor hebben: “We are entering uncharted territory”.  Hoe zich dat zal vertalen in nieuwe partijvorming en verkiezingsuitslagen is nog volledig duister. Maar in 2001-2002 hebben we gemerkt hoe snel veranderingen zich kunnen voltrekken.