Rechters en politiek

De afgelopen week was er een debat in Nieuwsuur tussen Rob Jetten en Thierry Baudet over de kritiek die Baudet had op rechters, die met sommige vonnissen volgens hem, op de stoel van politici zijn gaan zitten. Met name het zogenaamde Urgenda-vonnis zou daar een voorbeeld van zijn. Naar aanleiding van het debat ontstond er ook discussie of politici wel kritiek op uitspraken van rechters mochten hebben.

De volgende grafiek laat zien hoezeer het oordeel van de Nederlanders inzake het optreden van de rechters in het Urgenda-arrest bepaald wordt door de eigen mening over het al dan niet verlagen van de CO2-uitstoot t.o.v. 1990 met 25%.

Als men zelf vindt dat de uitstoot van CO2 eind dit jaar met 25% gereduceerd moet worden t.o.v. 1990 dan vindt men meestal dat de rechters met deze uitspraak niet op de stoel van de politiek zijn gaan zitten. Zo vindt 100% van de GroenLinks stemmers dat het CO2-gehalte eind dit jaar met 25% moet zijn gereduceerd en 15% dat de rechter deze uitspraak niet had mogen doen. Bij FVD zijn die cijfers vrijwel andersom (6% tegen 80%).

Op de volgende manier kan ook getoond worden dat ook dit onderzoek een prima voorbeeld is van hetgeen ik al een tijd aanduid als de tegenstelling tussen Ajax- en Feyenoord-supporters. De volkomen verschillende werelden waarin men leeft.

Alvorens de resultaten te geven vanuit de vragenlijst van deze week, eerst een grafiek die aangeeft in welke mate de rechterlijke macht qua politieke voorkeur verschilt van het Nederlandse electoraat. In 2010 was er een onderzoek van SSR onder aankomende magistraten (rechters en officieren van justitie) naar hun stemgedrag in relatie tot de verkiezingen van 2010, die kort daarvoor waren gehouden. In 2013 is er in Vrij Nederland een onderzoek gerapporteerd dat gehouden was onder rechters en leden van het Openbaar Ministerie. Gevraagd heeft men wat men bij de verkiezingen van 2012 heeft gestemd. Als de mensen die geen antwoord hebben gegeven buiten het overzicht worden gehouden dan zien we hier wat de relatie is tussen de uitslag onder de (aankomende) magistraten en het electoraat.

Kiezers van D66 en GroenLinks zijn sterk oververtegenwoordigd onder de rechters en officieren van justitie. Er waren vrijwel geen kiezers van SP, PVV of 50PLUS onder de magistraten in 2012. Een derde van de magistraten stemden in 2012 D66, terwijl onder alle Nederlanders dat 8% was.

In percentages stemden in 2013 van de magistraten 69% D66, GroenLinks of PvdA, terwijl onder het electoraat in 2012 deze drie partijen 35% behaalden (in 2017 is dat gedaald naar 27%). Onder de magistraten behaalden in 2013 PVV+SP+50PLUS 4%, terwijl bij de kiezers in 2012 dat 22% was.

Deze informatie levert een interessante context voor de beantwoording van de volgende vraag in ons onderzoek. Namelijk of men denkt dat bij sommige uitspraken de politieke voorkeur van de rechter doorklinkt in het vonnis.

61% antwoordt bevestigend. Kiezers van D66, GroenLinks en PvdA vinden dat beduidend minder dan kiezers van andere partijen. En dat zijn nu precies de partijen met een duidelijke oververtegenwoordiging van rechters. Hun gemiddelde score ligt iets onder de 30%.

Van de partijen met een sterke ondervertegenwoordiging bij de magistraten antwoordt meer dan 75% bevestigend op deze vraag.

Ten slotte is de vraag gesteld of bij het aannamebeleid van rechters meer moeite moet gedaan worden om hun politieke voorkeuren een betere afspiegeling te laten zijn van het Nederlandse electoraat.
41% van de kiezers vindt dit. En wederom zien we het grote verschil in beantwoording tussen kiezers met een sterke oververtegenwoordiging onder magistraten en een sterke ondervertegenwoordiging.

Onder D66-kiezers is het percentage het laagst (5%), bij de PVV het hoogst (83%). Dat zijn nu net de partijen met onder de rechters de hoogste over- en ondervertegenwoordiging.

Ook weer een goed voorbeeld van de twee eigen werelden waarin men leeft (de Ajax- en Feyenoord-supporters vergelijking).

N.B. In 2018 kwam D66 met een Actieplan “De rechter voor Iedereen”.  Punt 4 betrof “Vergroot de diversiteit van rechters”.  Inmiddels is het aantal vrouwelijke magistraten groter dan mannelijke. In dat hoofdstuk staat het onderstaande vermeld:

In de rest van dat hoofdstuk wordt niets gezegd over onderwerp “electorale afspiegeling”,  maar wel over de kennis van andere culturen en wordt de sterke ondervertegenwoordiging beschreven van rechters met een niet-westerse achtergrond.

Deze week ook een onderzoek over euthanasie.