Stemming 20-3-2022: De landelijke interpretatie van de uitslag van GR2022
Dat de lokale partijen flink zouden winnen en de opkomst lager zou worden diende zich al een tijdje aan. Dit schreven we vorige week : “Lokale partijen profiteren van versplinterd electoraat” en ook vijf weken geleden kondigden we iets vergelijkbaars aan.
De landelijke interpretatie van de uitslag van gemeenteraadsverkiezingen is altijd al ingewikkeld. Maar die van de verkiezingen van 16 maart jl. is extra complex.
Die extra complexiteit komt door:
- De nog lagere opkomst (het aantal opgekomen kiezers was bijna 40% lager dan in maart 2021).
- Een groot verschil in opkomst tussen verschillende demografische groepen.
- De sterke toename van het lokaal stemmen (36% stemde op een lokale partij)
- Het niet of heel beperkt deelnemen aan de verkiezingen van landelijke partijen, die er goed voor staan (zoals JA21 en BBB)
- Een groot verschil per gemeente aan de set aan landelijke partijen die meededen. De totaaluitslag werd daar sterk door beïnvloedt.
Het verschil in opkomst tussen verschillende groepen (met name op basis van leeftijd, geslacht en opleidingsniveau) geven het volgende effect op de uitslag, zoals in dit artikel is beschreven. Als de opkomst bij voorbeeld 75% was geweest dan had dat betekend:
- Fors slechtere uitslag van CDA, PvdA, SGP
- Slechtere uitslag van D66, GroenLinks, PvdD
- Iets slechtere uitslag van VVD, ChristenUnie
- Betere uitslag van SP, PVV, FVD,
- Fors betere uitslag van de lokale partijen
De landelijke uitslag van dit moment treft u hieronder aan. De cijfers zijn ten dele het gevolg van verschuivingen ten opzichte van de vorige week en ten dele van een correctie van de scores op basis van de interpretatie van de uitslag (een zetel erbij voor GroenLinks en het CDA en een zetel eraf voor D66 en VVD).
Opvattingen in relatie tot deze verkiezingsuitslag
Aan de kiezers zijn stellingen voorgelegd in relatie tot deze verkiezingen en de uitslag. Dit is het antwoord op die stellingen naar het stemgedrag van afgelopen woensdag.
Dit overzicht is ook gemaakt voor de kiezers van landelijke partijen, die niet of maar heel beperkt aan de gemeenteraadsverkiezingen hebben deelgenomen. Dit zijn die vier stellingen in relatie tot de huidige politiek voorkeur.
Op laatste twee stellingen, die gaan over veranderingen van ons politieke stelsel, wordt door een meerderheid van de kiezers positief gereageerd. Maar er is wel een groot verschil te zien tussen de kiezers van de verschillende soorten partijen. Kiezers van PVV, JA1, BBB, FVD en SP zijn dat er in ruime meerderheid mee eens. De kiezers van de andere partijen in mindere mate. Hoewel op het voorstel het kiezen van de burgemeester tijdens de gemeenteraadsverkiezingen te laten plaatsvinden 48% van de D66-kiezers positief reageert.
Wellicht dat het onderzoek wat ingesteld wordt naar de lagere opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen door het Ministerie van Binnenlandse Zaken ook dat onderwerp mee zou kunnen nemen? Want te weinig wordt er onderkend wat de kern van de problematiek is van de afname van het vertrouwen in de politiek en de toename van de polarisatie onder de kiezers (met versplintering en lage opkomsten tot gevolg): Een politiek stelsel, dat niet meer past bij de wereld van de 21e eeuw, maar dat zichzelf niet kan vernieuwen.
Dat lag al aan de basis van de Fortuyn revolutie van 2002. Waarbij uit het niets Leefbaar Rotterdam de grootste werd. En landelijk de lokale partijen ook 7% stegen (toen van 18% naar 25%).
Want iets vergelijkbaars zou zomaar weer kunnen gebeuren. Want als Pieter Omtzigt met een eigen partij zou gaan meedoen aan de volgende landelijke verkiezingen dan zou hij op basis van de huidige peilingen ruimschoots de grootste worden met ongeveer 30 Tweede Kamerzetels. De volgende week zullen we dieper op dat onderwerp ingaan.
Maar ook als Pieter Omtzigt niet met een landelijke partij zou komen, dan zijn er ook andere nieuwelingen mogelijk met een grote aantrekkingskracht. Besef dat Fortuyn pas in september 2001 als lijsttrekker van een nieuwe partij verscheen en op 15 mei 2002 de grootste had geworden als hij niet kort ervoor vermoord zou zijn. En dat FVD in 2019 bij de eerste deelname aan de Provinciale Statenverkiezingen direct de grootste werd.
Ook de uitslag van deze gemeenteraadsverkiezingen zouden in politiek Den Haag alle alarmklokken moeten laten doen afgaan. Niet zozeer wat het betekent voor de potentie van de eigen partij en de mogelijke uitslag bij de volgende verkiezing(en). Maar voor de stabiliteit en slagvaardigheid van ons stelsel van openbaar bestuur.
De andere drie artikelen naar aanleiding van de gemeenteraadsverkiezingen treft u hier aan.