Vier maanden voor PS2023
De uitslag van de peiling van I&O van deze week laat dezelfde trend zien als die van Peil.nl van vorige week. De coalitie staat bij I&O op 47 zetels en bij Peil.nl op 43 zetels. Alleen bij PVV en JA21 zien we een verschil van 3 zetels. Op basis van de uitslag van Peil.nl volgt nu een nadere analyse in de richting van PS2023.
Nog maar vier maanden en dan zijn de Provinciale Statenverkiezingen van 2023. Op basis van die uitslag worden ook de 75 Eerste Kamerzetels verdeeld. Die samenstelling is van groot belang voor de regering, omdat pas als de Eerste Kamer met wetten en maatregelen heeft ingestemd kunnen ze ingevoerd worden.
Mede doordat bij de vorige verkiezingen in 2019 FVD groter werd dan de VVD haalden de vier regeringspartijen 32 zetels in de Eerste Kamer. Bij stemmingen sprokkelde de regering toch meestal de benodigde 38 zetels bij elkaar.
Wat er de komende vier maanden nog precies te gebeuren staat en het effect op de kiezers weten we niet, maar het is wel zo dat vier jaar geleden ook al vier maanden voor de verkiezingen de trend van de uiteindelijke uitslag herkenbaar was. In de onderstaande tabel ziet u de uitslag van die peiling van Peil.nl vier jaar geleden en de uiteindelijke uitslag van PS2019 en de huidige peiling daar tegen afgezet. Vier maanden voor de verkiezingen van 2019 stonden de regeringspartijen samen op 50 zetels. Ze haalden bij de Provinciale Statenverkiezingen een tegenwaarde van 54 Tweede Kamerzetels. De partijen aan de linkerkant raakten 6 zetels kwijt en aan de rechterkant kwamen er 2 zetels bij.
Op dit moment staat de regeringscoalitie samen op 43 zetels. Dat is 7 minder dan vier jaar geleden.
Links staat op dit moment op 44 zetels en dat is 11 zetels minder dan vier jaar geleden.
De rechterkant van het politieke spectrum daarentegen stond vier jaar geleden op 32 zetels en nu op 55!. Die winst zit vooral bij BBB en JA21, die de daling van 8 zetels t.o.v. 4 jaar geleden van FVD meer dan compenseren.
De samenstelling van de Eerste Kamer
Bij de stemming voor de samenstelling van de Eerste Kamer moeten de leden van de Provinciale Staten een stem uitbrengen. Elke provincie heeft dan een eigen stemwaarde op basis van het aantal inwoners. Omdat de partijen van tevoren precies kunnen doorrekenen wat de uitslag zal zijn als iedereen op de “eigen partij” stemt, gaat men aan de slag om de “onnodige” extra stemmen aan andere verwante partijen te geven. Dat leidde bijvoorbeeld in 2019 ertoe dat de VVD met 14% van de stemmen bij de Provinciale Verkiezingen 12 zetels in de Eerste Kamer kreeg en D66 met 7,8% toch 7 zetels kreeg (terwijl 7,8% van 75 zetels iets minder dan 6 is).
Hoe precies de uitslag van PS2023 omgezet wordt in zetels van de Eerste Kamer is daarom niet eenvoudig in te schatten. Maar om een beeld te geven, treft u hierbij een uitslag aan die als de huidige peiling van Peil.nl de uitslag zou zijn van PS2023 een samenstelling van de Eerste Kamer zou kunnen worden. Er zijn meerdere partijen die waarschijnlijk niet op eigen houtje 1 zetel kunnen halen (1,33%), maar die hun provinciale stemmen vervolgens wel aan één andere partij zullen doen toekomen of ze van een andere partij extra krijgen. Bij vrijwel alle grotere partijen kan het 1 meer of 1 minder zijn dan in dit overzicht. Het hangt immers af van het residu aan beschikbare stemmen vanuit de Provincies en de afspraken tussen de partijen onderling.
Deze uitslag laat vooral zien dat één van de belangrijke vragen zal worden van half maart 2023 of de regeringscombinatie plus PvdA+GroenLinks de meerderheid zullen krijgen (38 zetels). In dat geval wordt de sleutelpositie van de combinatie van PvdA+GroenLinks voor de goedkeuring van het regeringsbeleid nog zichtbaarder.