Stemming 27-3: Grote electorale potentie Lijst Omtzigt

De uitslag van de Gemeenteraadsverkiezingen van vorige week liet zien dat kiezers in nog grotere mate dan de vorige keer niet op landelijke partijen gestemd hebben. De grootste landelijke partijen haalden nog maar 11% van de stemmen. Plus dat er een record lage opkomst was.

In 2002 tijdens de opkomst van Fortuyn haalden de lokale partijen 25% (wat toen al een record was), en scoorden CDA, VVD en PvdA samen 51%. Op 16 maart 2022 was dit nog maar 30%.

In nogal wat gemeenten is er sprake van een verdere versplintering waarbij geen van de deelnemende partijen meer dan 15% haalde. (Vaak was er sprake van meerdere lokale partijen).

Een verdere analyse van opvallende trends in de uitslag per provincie en stembureau treft u hier aan van de hand van Dennis Brouwer. 

Bij de landelijke peiling zien we geen verschuiving t.o.v. de vorige keer. Zoals toegezegd gaan we vandaag wat dieper in op de (grote) electorale potentie van Pieter Omtzigt. Ook al in eerdere onderzoeken hebben we vastgesteld dat die ergens tussen de 25 en 30 zetels zit. Hieronder een overzicht van de zetelverdeling van dit moment als Pieter Omtzigt met een eigen lijst aan de verkiezingen zou meedoen. (Dat is natuurlijk een hypothetische opstelling, omdat als hij dat in de werkelijkheid zou gaan doen, er ook een lijst gaat komen met een groot aantal namen, die ook positieve of negatieve effecten kan hebben). Het is vooral interessant om te zien wat voor effect die mogelijke Lijst Omtzigt heeft op de verschillende andere partijen:

Uit dit overzicht blijkt dat die Lijst Omtzigt JA21, BBB en PVV samen 11 zetels zou kunnen gaan kosten. VVD, CDA, PvdA zouden ieder 2 zetels minder behalen, evenals SP (die dan nog maar op 5 zetels uitkomt). D66, GroenLinks, PvdDieren , 50PLUS en BVNL kunnen dan ook 1 zetel minder halen dan als die Lijst niet mee doet. Alleen de kleine partijen FVD, VOLT, SGP, DENK en BIJ1 lijken er geen nadeel van te ondervinden.

Als gekeken wordt naar het stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 dan zien we dat 55% van de kiezers van het CDA aangeeft Lijst Omtzigt te stemmen. Bij de SP is dat 42%. Partijen met een percentage rond de 20% zijn PVV, PvdA, FVD , JA21 en BBB.

Bij deelname van Lijst Omtzigt zal de opkomst bij de Provinciale Staten Verkiezingen in maart 2023 hoger zijn dan als die lijst niet meedoet. Besef dat in 2007 en 2015 de opkomst bij de Provinciale Statenverkiezingen rond de 47% lag, lager dan bij de gemeenteraadsverkiezingen toen. Maar dat in 2019, met de overwinning van FVD, evenals in 2011, met de heftige emoties rond de regering VVD-CDA-PVV, de opkomst 56% was. In beide gevallen iets hoger dan de opkomst van de Gemeenteraadsverkiezingen toen.

Aan de respondenten zijn er een aantal stellingen voorgelegd over de mogelijke deelname van Lijst Omtzigt aan de verkiezingen. Dit zijn de resultaten

• Met deze partij erbij zal de politieke cultuur in Nederland gaan veranderen: 37%. Hoogste scores bij kiezers  van CDA en SP uit 2021.
• Ook als die nieuwe partij groot wordt zal het niets in Nederland doen veranderen: 39%. Hoogste score bij VVD.
• Omtzigt heeft het beleid van de regering jarenlang gesteund, dus veel zal hij niet kunnen veranderen: 37%. Hoogste scores bij VVD en FVD.
• Het CDA zou hem weer moeten opnemen en tot fractievoorzitter benoemen: 19%. Hoogste score bij CDA-kiezers uit 2021 (36%).
• Het zal extra stemmen opleveren als Mona Keijzer zich bij Omtzigt aansluit:  40%. Hoogste scores bij JA21, FVD, PVV  en CDA.
• Het zou goed zijn als Omtzigt premier van Nederland wordt: 30%. Scores boven de 40% bij kiezers van CDA, ChristenUnie, PVV, FVD, JA21 en PvdD.

Het is op dit moment onduidelijk of er een Lijst Omtzigt aan de volgende verkiezingen zal gaan deelnemen. Maar zowel de uitslag van de Gemeenteraadsverkiezingen als van de resultaten van deze peiling laten zien hoe problematisch de electorale situatie in feite is. Besef dat hetgeen zich electoraal in 2002 afspeelde plaats vond nadat er twee kabinetten Paars (PvdA, VVD en D66) waren geweest. En pas 8 maanden voor de verkiezingen van 2002 werd aangekondigd dat Fortuyn als lijsttrekker van Leefbaar Nederland aan de verkiezingen ging meedoen.

Het niet onderkennen van de – penibele – electorale situatie door politiek Den Haag of denken dat het probleem alleen de lagere opkomst van vorige week was, zal niet alleen bij de volgende Tweede Kamerverkiezingen, maar ook al in maart 2023, grote gevolgen kunnen hebben voor politiek en samenleving. In een wereld, die toch al, veel onstabieler is geworden dan we die eerder deze eeuw kenden.