Stemming 15-5-2022: Regeringscombinatie kalft verder af

/in , /door

Ook na 3 weken zien we geen grote veranderingen in politieke voorkeur. Een daling zien we alleen bij VVD (-2) en D66 (-1). BBB, PVV en FVD stijgen 1 zetel. Door die 3 zetels verlies staat de regeringscoalitie nog maar op 52 zetels. Dat zijn er 26 minder dan ze in maart 2021 gehaald hebben.

Volatiliteit

Slechts 38% van de kiezers denkt dat het kabinet de rit volmaakt. 40% denkt dat het kabinet voor 2024 gevallen is. Van de huidige VVD kiezers denkt twee derde dat het kabinet de rit uitzit. Bij ChristenUnie- en D66-kiezers is het 60% en bij CDA-kiezers 50%.

De helft van de kiezers zouden nu nieuwe verkiezingen willen hebben. Van de huidige kiezers van de regeringspartijen wil 8% dat. Maar dan moet wel gerealiseerd worden dat die regeringspartijen nu al een derde van de kiezers van ruim 1 jaar geleden is kwijtgeraakt. Want als we kijken naar de VVD- en D66-kiezers van maart 2021 dan wil een kwart nieuwe verkiezingen. Bij het CDA is dat zelfs 40%.

Na nieuwe verkiezingen zou 36% een zakenkabinet willen hebben en 36% een meerderheidsregering. Onder VVD-kiezers is dat 29% en D66-kiezers 16%.

55% van de kiezers hoopt dat bij nieuwe verkiezingen Pieter Omtzigt met een eigen partij meedoet. 26% van de kiezers geeft aan dat de kans vrij groot of groter is dat men dan op die partij zal stemmen. De onderstaande grafiek laat zien welke partijen dan in potentie de zwaarste electorale concurrentie krijgen.

Ook dit laat zien hoe een impact op de verkiezingen het zou hebben als Pieter Omtzigt echt met een eigen lijst aan de verkiezingen zou gaan deelnemen. Het geeft ook aan hoe volatiel in principe het electoraal is. Als een partij, die er (nog?) niet eens is, hoger scoort t.a.v. de electorale potentie dan enige andere partij, die er nu wel is.

Regeringscombinaties

Het is interessant om te zien welke combinatie de huidige kiezers van de verschillende partijen op dit moment het liefst zouden willen hebben als wel uitgegaan wordt van de bestaande combinatie. Dus welke partijen zou men erbij willen hebben naar de partij die men nu zou stemmen.

 

Alleen de VVD-kiezers zouden in meerderheid er geen partijen aan willen toevoegen. Bij D66 is dat slechts 23%.

Met rechtse partijen erbij wordt het meest gekozen (34%). Van de VVD kiezers zou 31% dat willen.

Een derde van de kiezers zouden linkse partijen toegevoegd willen zien aan de huidige combinatie. Onder de huidige D66-kiezers is dat 73%, Bij de huidige ChristenUnie kiezers is dat 30%.

Zowel links als rechts erbij wenst maar 6% van de kiezers.

Stemming: 24-4-2022: D66 verliest 4 zetels en is terug bij af

/in , , /door

De peiling van vandaag laat zien dat de gebeurtenissen van de afgelopen week leidt tot een daling van 4 zetels van D66. De partij staat nu op 14. Dat zijn er 10 minder dan bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021. Een score die D66 had, voordat Kaag politiek leider werd.

Die vier zetels verlies gaan niet eenduidig naar andere partijen, omdat we over de hele linie met D66 als zwaartepunt een stijging zien van de groep, die aangeeft niet te weten op welke partij te stemmen.

Alleen al bij D66 betrof dat 2 van de 4 zetels, die de partij kwijt raakte, maar ook bij het CDA zien we dat sterker dan bij de andere partijen.

Door die toename van de groep, die geen partij van voorkeur noemde, werd de grens voor de andere partijen om 1 zetel meer te behalen kleiner. En omdat BIJ1 en BVNL dicht bij een tweede zetel zaten, hebben die er vandaag een zetel bij en staan ze op 2 zetels. Ook de VVD en PVV profiteerden van het geringer aantal “stemmen”  dat nodig was om een zetel te behalen en een wat trouwer electoraat.

De PvdA won wel 1 zetel rechtstreeks van D66 en heeft geen last van de leiderschapswisseling. Dat leidt tot deze uitslag.

De electorale positie van D66

Met deze 14 zetels van D66 ligt op het niveau van de uitslagen van D66 voordat de partij fors ging stijgen na het aanwijzen van Kaag als lijsttrekker. Bij de Provinciale Statenverkiezingen van 2019 haalde D66 8%, hetgeen 12 landelijke Tweede Kamerzetels zou betekent hebben.

Als we kijken waar de 10 zetels verlies van D66 sinds TK2021 nu naar toe gaan dan zijn het 2 zetels naar GroenLinks en 2 naar de PvdA. Ongeveer 1 naar PvdD, Volt en VVD. En de overige drie door de relatief grote groep van D66 die aangeeft niet te weten op welke partij te zullen stemmen.

Van de Nederlandse kiezers geeft 68% aan nooit D66 gestemd te hebben. In 2021 stemde bijna 16% D66, hetgeen inhoudt dat er nog 16% extra is die voorheen wel eens D66 heeft gestemd, maar in 2021 niet. Het huidig percentage is 9%. Daar stond D66 eind 2020 ook op.

Het hoogste percentage kiezers dat ooit D66 gestemd heeft, maar nu bij een andere partij, zit bij de huidige kiezers van Volt (63%), PvdA (47%) en GroenLinks en SP (37%).  Bij de VVD is dat 23% en het CDA 12%. Onder de JA21- en de BBB-kiezers van dit moment is dat ook 23%, zoals bij de VVD. Bij de PVV is die score het laagst (10% heeft ooit D66 gestemd).

Er zijn negen stellingen voorgelegd aan de kiezers in relatie tot de gebeurtenissen van de afgelopen week. Voor deze stellingen laten we zien het percentage van alle kiezers dat met deze stelling eens is en voor kiezers van D66, en kiezers van partijen die positievere t.o.v. D66 staan dan de andere kiezers.

 

Van de huidige kiezers van D66 vindt vrijwel niemand dat Kaag had moeten aftreden. Onder alle kiezers, die in 2021 D66 hebben gestemd is dat 20%.

Het lijkt er echter wel op dat het extra electoraal potentieel was dat Kaag D66 leverde verdwenen is. Zeker gezien de moeilijke financiele situatie waar in terecht gekomen zijn (consumentenvertrouwen is met -48 het laagste wat ooit gemeten is) zal zij als Minister van Financiën, mede door de gebeurtenissen van de afgelopen week, in een zeer moeilijke positie zitten om de electorale positie van D66 weer fors te verbeteren.

Positiewisseling PvdA

Het opstappen van Ploumen, die opgevolgd is door Kuiken, leidt niet tot forse electorale verschuivingen. Althans niet op dit moment.

Veel PvdA-kiezers vinden het jammer dat Ploumen is opgestapt, maar wel verstandig.

Als gevraagd wordt welke PvdA-prominent men het liefst als volgende politiek leider zou willen zien dan wordt Aboutaleb door 40% van de PvdA-kiezers genoemd en Timmermans en Kuiken ieder door 20%. Moorman volgt dan met 13%.

Aboutaleb scoort relatief het hoogst bij kiezers van partijen, waar de PvdA weinig kiezers bij weghaalt. Bij de huidige GroenLinks-kiezers scoort Moorman net zo hoog als Aboutaleb. En bij de huidige D66-kiezers scoort Timmermans even hoog als Aboutaleb.

Ten slotte is bekeken hoe de kiezers reageren op een mogelijke fusie van PvdA en GroenLinks.

Op dit moment stemt rond de 15% één van deze twee partijen.

  • Van de huidige PvdA-kiezers geeft 20% een dergelijke combinatie weinig tot geen kans op een stem en nog eens 10% twijfelt.
  • Van de huidige GroenLinks kiezers geeft 10% een dergelijke combinatie weinig tot geen kans op een stem en nog eens 5% twijfelt.

Onder de kiezers van de andere partijen zien we – in ieder geval op dit moment- geen grote aantrekkingskracht van die combinatie. Alleen bij kiezers van D66, PvdD en Volt zien we circa 5% die aangeven die combinatie een grote kans te geven op een stem. Bij de andere partijen is dat duidelijk minder. Ook bij de huidige SP-kiezers zien we weinig enthousiasme voor die mogelijk nieuwe combinatie.

Wel is er nog een potentieel van circa 5%, die aangeboord zou kunnen worden. Zeker als die combinatie een lijsttrekker krijgt met een sterke electorale aantrekkingskracht.

Zonder dat Omtzigt aan de verkiezingen gaat meedoen, of zich een totaal nieuwe aantrekkelijke kandidaat aandient (die we nu nog niet echt kennen), zal de versplintering van het politieke landschap, en ook van de nieuwe Eerste Kamer, die over één jaar aantreedt, dus blijven aanhouden.

 

 

Stemming 10-4-2022: Hugo de Jonge debat vrijwel geen effect op politieke voorkeuren

/in , /door

Donderdag was de Tweede Kamer de hele dag aan de slag met Hugo de Jonge en zijn – mogelijke – betrokkenheid bij de mondkapjesdeal van Sywert van Lienden. Het debat eindigde met moties van wantrouwen en afkeuring, waar geen meerderheid in de Tweede Kamer voor was.

Je zou wellicht denken dat een dergelijk lang en intensief debat en de media-aandacht een fors effect zal hebben op de electorale voorkeuren. Maar dat blijkt niet het geval.

Eerst het antwoord op de vraag in welke mate de Nederlanders de motie van wantrouwen tegen De Jonge steunden. 60% van de Nederlanders geven aan achter die motie te staan. Dit is de beantwoording van die vraag gerelateerd aan de huidige politieke voorkeur.

Als we die reactie afzetten naar het stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen van ruim één jaar geleden dan zien we bij de drie regeringspartijen, die nu op fors verlies staan (-21 zetels), wel een duidelijk verschil.

  • Van de CDA-kiezers van maart 2021, die nu geen CDA meer zeggen te stemmen, geeft 83% aan voor de motie van afkeuring te stemmen. (Bij de huidige CDA-kiezers is dat 28%).
  • Van de D66-kiezers van maart 2021, die nu geen D66 meer zeggen te stemmen, geeft 81% aan voor de motie van afkeuring te stemmen (Bij de huidige D66-kiezers is dat 41%)
  • Van de VVD-kiezers van maart 2021, die nu geen VVD meer zeggen te stemmen, geeft 32% aan voor de motie van afkeuring te stemmen. (Bij de huidige VVD-kiezers is dat 18%).

Voor CDA en D66 laat dit zien dat het electorale verlies een wat ander karakter heeft dan die van de VVD.  De afgelopen week zien we een licht herstel van de VVD en een verschuiving van 1 zetel van JA21 naar BBB. De winst van BBB is nu 9 zetels en die van JA21 8. Het CDA daalt 1 zetel.

Het is interessant om te zien wat er hoe de grote verschuivingen zich in zetelaantal voltrekken:

  • Het verlies van de VVD gaat vooral naar JA21 (4) en BBB (2). Plus dat er relatief veel VVD-kiezers zijn die aangeven nu niet te weten waarop te stemmen.
  • Het verlies van D66 gaat vooral naar PvdA, GroenLinks en Volt. Ook bij D66 geven relatief veel kiezers aan nu niet te weten waarop te stemmen.
  • Het verlies van het CDA gaat vooral naar BBB (2) en JA21 (2). Bij deze partij zien we de meeste kiezers die zeggen nu niet te weten waarop te stemmen.

De partijen die duidelijk winnen laten de volgende winst zien:

  • BBB wint zetels van alle partijen, behalve van PvdA, D66 en GroenLinks.
  • JA21 wint zetels van VVD, CDA en PVV.
  • GroenLinks doet het vooral goed omdat het de eigen kiezers van 2021 goed vasthoudt en wint van D66.

Ten slotte is dit het overzicht van het verloop van de politieke voorkeur sinds 2019.

 

 

Stemming 3-4-2022: Let op het consumentenvertrouwen

/in , /door

Geen zetelverschuivingen

De peiling van deze week verschilt niet van die van de vorige week. De geringe veranderingen nu staan in een schril contrast met die van een jaar geleden toen er veel consternatie ontstond door de aantekening “Omtzigt functie elders” op de papieren van de informateur. Dus eind april 2021 waren er al forse verschillen met die van de verkiezingen ruim een maand ervoor.  Maar ook in de 11 maanden erna zijn er nogal wat veranderingen geweest in de politieke voorkeuren in Nederland. Maar in deze heftige oorlogsperiode zien we die verschuivingen niet.

Het is wel interessant om de uitslag van vandaag af te zetten tegen die van eind april 2021 en die van de Tweede Kamerverkiezingen. De verschuivingen in deze periode zijn goed merkbaar. Bij vrijwel alle partijen gingen de verschuivingen tussen de verkiezingen van maart 2021, en eind april 2021 en tussen eind april 2021 en nu dezelfde kant uit.

Vertrouwen in politici

We hebben ook het vertrouwen gemeten in de huidige ministers, die ook al in het vorige kabinet zaten en de fractievoorzitters van partijen die in onze peiling meer dan 8 zetels hadden. Daaraan voegden we ook Pieter Omtzigt toe, gezien de hoge score die hij haalde met zijn -hypothetische- lijst.

Hieronder treft u de scores aan, uitgesplitst naar de huidige politieke voorkeur. De namen zijn gesorteerd naar de score die men haalt bij het hele electoraat. Daarbij springen Pieter Omtzigt (6,7) en Carline van der Plas (5,4) er boven uit. Dan volgen Ploumen, Paternotte, Ouwehand, Eerdmans en Rutte met 4,6 of 4,7.  Klaver en Hermans met 4,4. Ten slotte Hoekstra, De Jonge, Ollongren en Wilders met een vertrouwenscijfer tussen 4,2 en 4,0.

Interessant is om de verschillen te bekijken per politicus naar de kiezers van de verschillende partijen. Het geeft ook een indicatie van de opvattingen van de kiezers per partij.

Het sterk dalend consumentenvertrouwen

Het consumentenvertrouwen zoals gemeten door het CBS scoorde eind maart met -39 bijna de laagste waarde ooit. Alleen in 2013 is het lager geweest (-41).

Dit vertrouwen wordt standaard (in heel veel landen) gemeten via vijf vragen. Op basis daarvan worden drie indicatoren bepaald (met daarachter de score van maart van het CBS):

  • De index met de mening over het economisch klimaat (-58)
  • De index die de koopbereidheid aangeeft (-26)
  • Het totale consumenten vertrouwen  (-39)

Net zoals in 2013 en 2019 hebben wij deze indices afgezet naar de huidige politieke voorkeur. Want dan blijken er grote verschillen te zijn per kiezersgroep.
Dit waren de cijfers in november 2013 (toen in maart het consumentenvertrouwen ook zo laag was als nu, maar in november 2013 de cijfers al weer duidelijk aantrokken met een consumentenvertrouwen van -21).

Het consumentenvertrouwen onder de kiezers van D66 was toen +19 en die van de kiezers van de PVV -61, terwijl het voor alle Nederlanders -21 was. Kiezers van de PvdA scoorden in de buurt van het gemiddelde van alle Nederlanders. Die van VVD en CDA er boven en die van de SP er onder.

Deze meting hebben we vorige week ook weer uitgevoerd en het is interessant om die cijfers te zien. (Zie noot over onderzoektechnische verantwoording onder aan dit verslag!),

Ook nu is weer goed hoe het consumentenvertrouwen uiteenloopt tussen de kiezers van de verschillende partijen. Wederom zijn die kiezers van D66 en PVV die met het hoogste en het laagste consumentenvertrouwen.  Kiezers van de VVD hebben relatief gezien ook een hoger consumentenvertrouwen. Kiezers van het CDA scoren nu dichter bij het gemiddelde dan in 2013.

We zien dat de kiezers van de vier regeringspartijen een hoger consumentenvertrouwen hebben dan het gemiddelde. (Dat was in 2013 ook met de twee regeringspartijen VVD en PvdA toen). Daarbij is het opvallend dat kiezers van D66 en VVD bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 die nu geen D66 of VVD stemmen een beduidend lager consumentenvertrouwen hebben dan degenen die nog wel D66 of VVD stemmen. Op dat punt zullen we één van de volgende keren dieper ingaan.

Onderzoektechnische noot:

Om de vergelijkbaarheid met de CBS-cijfers mogelijk te maken worden de cijfers van Peil.nl voor ieder van de vijf vragen van het consumentenvertrouwen geijkt op de CBS-cijfers. Doorgaans zijn de verschillen bij de uitkomsten van het Peil onderzoek niet groot met die van het CBS. Er is echter één vraag waar dit keer de verschillen wel heel fors waren. Dat betrof de vraag over de verwachte financiële situatie in de komende 12 maanden. 

Uit de CBS cijfers is op te maken dat de verwachting voor de eigen financiële situatie in de komende 12 maanden -18 is en van de afgelopen 12 maanden -23. Dus de verwachting is wat positiever dan de ervaring ban de afgelopen 12 maanden. Bij Peil.nl stellen we echter vast dat die verwachting niet -32 is en niet de -18 van het CBS. Dus dat men pessimistischer is over de eigen financiële situatie in de komende 12 maanden dan de ervaring in de afgelopen 12 maanden. Voor ons overzicht hebben we geen herijking laten plaatsvinden voor die vraag, omdat die uitkomst van Peil.nl plausibeler lijkt en wellicht het gevolg is van een wat ander meetmoment van het CBS (eerder in de maand maart, terwijl er in de loop van de maand heftige ontwikkelingen waren t.a.v. de oorlog in Oekraïne en de prijsontwikkelingen). 

Bij de CBS-meting in april zou dat terug te vinden moeten zijn in de scores van de koopbereidheid en het consumenenvertrouwen, dat dan waarschijnlijk onder de -41 komt, het laagste cijfer ooit. 

 

 

 

 

 

Stemming 27-3: Grote electorale potentie Lijst Omtzigt

/in , /door

De uitslag van de Gemeenteraadsverkiezingen van vorige week liet zien dat kiezers in nog grotere mate dan de vorige keer niet op landelijke partijen gestemd hebben. De grootste landelijke partijen haalden nog maar 11% van de stemmen. Plus dat er een record lage opkomst was.

In 2002 tijdens de opkomst van Fortuyn haalden de lokale partijen 25% (wat toen al een record was), en scoorden CDA, VVD en PvdA samen 51%. Op 16 maart 2022 was dit nog maar 30%.

In nogal wat gemeenten is er sprake van een verdere versplintering waarbij geen van de deelnemende partijen meer dan 15% haalde. (Vaak was er sprake van meerdere lokale partijen).

Een verdere analyse van opvallende trends in de uitslag per provincie en stembureau treft u hier aan van de hand van Dennis Brouwer. 

Bij de landelijke peiling zien we geen verschuiving t.o.v. de vorige keer. Zoals toegezegd gaan we vandaag wat dieper in op de (grote) electorale potentie van Pieter Omtzigt. Ook al in eerdere onderzoeken hebben we vastgesteld dat die ergens tussen de 25 en 30 zetels zit. Hieronder een overzicht van de zetelverdeling van dit moment als Pieter Omtzigt met een eigen lijst aan de verkiezingen zou meedoen. (Dat is natuurlijk een hypothetische opstelling, omdat als hij dat in de werkelijkheid zou gaan doen, er ook een lijst gaat komen met een groot aantal namen, die ook positieve of negatieve effecten kan hebben). Het is vooral interessant om te zien wat voor effect die mogelijke Lijst Omtzigt heeft op de verschillende andere partijen:

Uit dit overzicht blijkt dat die Lijst Omtzigt JA21, BBB en PVV samen 11 zetels zou kunnen gaan kosten. VVD, CDA, PvdA zouden ieder 2 zetels minder behalen, evenals SP (die dan nog maar op 5 zetels uitkomt). D66, GroenLinks, PvdDieren , 50PLUS en BVNL kunnen dan ook 1 zetel minder halen dan als die Lijst niet mee doet. Alleen de kleine partijen FVD, VOLT, SGP, DENK en BIJ1 lijken er geen nadeel van te ondervinden.

Als gekeken wordt naar het stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 dan zien we dat 55% van de kiezers van het CDA aangeeft Lijst Omtzigt te stemmen. Bij de SP is dat 42%. Partijen met een percentage rond de 20% zijn PVV, PvdA, FVD , JA21 en BBB.

Bij deelname van Lijst Omtzigt zal de opkomst bij de Provinciale Staten Verkiezingen in maart 2023 hoger zijn dan als die lijst niet meedoet. Besef dat in 2007 en 2015 de opkomst bij de Provinciale Statenverkiezingen rond de 47% lag, lager dan bij de gemeenteraadsverkiezingen toen. Maar dat in 2019, met de overwinning van FVD, evenals in 2011, met de heftige emoties rond de regering VVD-CDA-PVV, de opkomst 56% was. In beide gevallen iets hoger dan de opkomst van de Gemeenteraadsverkiezingen toen.

Aan de respondenten zijn er een aantal stellingen voorgelegd over de mogelijke deelname van Lijst Omtzigt aan de verkiezingen. Dit zijn de resultaten

  • Met deze partij erbij zal de politieke cultuur in Nederland gaan veranderen: 37%. Hoogste scores bij kiezers  van CDA en SP uit 2021.
  • Ook als die nieuwe partij groot wordt zal het niets in Nederland doen veranderen: 39%. Hoogste score bij VVD.
  • Omtzigt heeft het beleid van de regering jarenlang gesteund, dus veel zal hij niet kunnen veranderen: 37%. Hoogste scores bij VVD en FVD.
  • Het CDA zou hem weer moeten opnemen en tot fractievoorzitter benoemen: 19%. Hoogste score bij CDA-kiezers uit 2021 (36%).
  • Het zal extra stemmen opleveren als Mona Keijzer zich bij Omtzigt aansluit:  40%. Hoogste scores bij JA21, FVD, PVV  en CDA.
  • Het zou goed zijn als Omtzigt premier van Nederland wordt: 30%. Scores boven de 40% bij kiezers van CDA, ChristenUnie, PVV, FVD, JA21 en PvdD.

Het is op dit moment onduidelijk of er een Lijst Omtzigt aan de volgende verkiezingen zal gaan deelnemen. Maar zowel de uitslag van de Gemeenteraadsverkiezingen als van de resultaten van deze peiling laten zien hoe problematisch de electorale situatie in feite is. Besef dat hetgeen zich electoraal in 2002 afspeelde plaats vond nadat er twee kabinetten Paars (PvdA, VVD en D66) waren geweest. En pas 8 maanden voor de verkiezingen van 2002 werd aangekondigd dat Fortuyn als lijsttrekker van Leefbaar Nederland aan de verkiezingen ging meedoen.

Het niet onderkennen van de – penibele – electorale situatie door politiek Den Haag of denken dat het probleem alleen de lagere opkomst van vorige week was, zal niet alleen bij de volgende Tweede Kamerverkiezingen, maar ook al in maart 2023, grote gevolgen kunnen hebben voor politiek en samenleving. In een wereld, die toch al, veel onstabieler is geworden dan we die eerder deze eeuw kenden.

 

 

Stemming 20-3-2022: De landelijke interpretatie van de uitslag van GR2022

/in , /door

Dat de lokale partijen flink zouden winnen en de opkomst lager zou worden diende zich al een tijdje aan. Dit schreven we vorige week : “Lokale partijen profiteren van versplinterd electoraat” en ook vijf weken geleden kondigden we iets vergelijkbaars aan.

De landelijke interpretatie van de uitslag van gemeenteraadsverkiezingen is altijd al ingewikkeld. Maar die van de verkiezingen van 16 maart jl. is extra complex.

Die extra complexiteit komt door:

  • De nog lagere opkomst (het aantal opgekomen kiezers was bijna 40% lager dan in maart 2021).
  • Een groot verschil in opkomst tussen verschillende demografische groepen.
  • De sterke toename van het lokaal stemmen (36% stemde op een lokale partij)
  • Het niet of heel beperkt deelnemen aan de verkiezingen van landelijke partijen, die er goed voor staan (zoals JA21 en BBB)
  • Een groot verschil per gemeente aan de set aan landelijke partijen die meededen. De totaaluitslag werd daar sterk door beïnvloedt.

Het verschil in opkomst tussen verschillende groepen (met name op basis van leeftijd, geslacht en opleidingsniveau) geven het volgende effect op de uitslag, zoals in dit artikel is beschreven. Als de opkomst bij voorbeeld 75% was geweest dan had dat betekend:

  • Fors slechtere uitslag van CDA, PvdA, SGP
  • Slechtere uitslag van D66, GroenLinks, PvdD
  • Iets slechtere uitslag van VVD, ChristenUnie
  • Betere uitslag van  SP, PVV, FVD,
  • Fors betere uitslag van de lokale partijen

De landelijke uitslag van dit moment treft u hieronder aan. De cijfers zijn ten dele het gevolg van verschuivingen ten opzichte van de vorige week en ten dele van een correctie van de scores op basis van de interpretatie van de uitslag (een zetel erbij voor GroenLinks en het CDA en een zetel eraf voor D66 en VVD).

Opvattingen in relatie tot deze verkiezingsuitslag

Aan de kiezers zijn stellingen voorgelegd  in relatie tot deze verkiezingen en de uitslag. Dit is het antwoord op die stellingen naar het stemgedrag van afgelopen woensdag.

Dit overzicht is ook gemaakt voor de kiezers van landelijke partijen, die niet of maar heel beperkt aan de gemeenteraadsverkiezingen hebben deelgenomen. Dit zijn die vier stellingen in relatie tot de huidige politiek voorkeur.

Op laatste twee stellingen, die gaan over veranderingen van ons politieke stelsel, wordt door een meerderheid van de kiezers positief gereageerd. Maar er is wel een groot verschil te zien tussen de kiezers van de verschillende soorten partijen. Kiezers van PVV, JA1, BBB, FVD en SP zijn dat er in ruime meerderheid mee eens. De kiezers van de andere partijen in mindere mate. Hoewel op het voorstel het kiezen van de burgemeester tijdens de gemeenteraadsverkiezingen te laten plaatsvinden 48% van de D66-kiezers positief reageert.

Wellicht dat het onderzoek wat ingesteld wordt naar de lagere opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen door het Ministerie van Binnenlandse Zaken ook dat onderwerp mee zou kunnen nemen? Want te weinig wordt er onderkend wat de kern van de problematiek is van de afname van het vertrouwen in de politiek en de toename van de polarisatie onder de kiezers (met versplintering en lage opkomsten tot gevolg): Een politiek stelsel, dat niet meer past bij de wereld van de 21e eeuw, maar dat zichzelf niet kan vernieuwen.

Dat lag al aan de basis van de Fortuyn revolutie van 2002. Waarbij uit het niets Leefbaar Rotterdam de grootste werd. En landelijk de lokale partijen ook 7% stegen (toen van 18% naar 25%).

Want iets vergelijkbaars zou zomaar weer kunnen gebeuren. Want als Pieter Omtzigt met een eigen partij zou gaan meedoen aan de volgende landelijke verkiezingen dan zou hij op basis van de huidige peilingen ruimschoots de grootste worden met ongeveer 30 Tweede Kamerzetels. De volgende week zullen we dieper op dat onderwerp ingaan.

Maar ook als Pieter Omtzigt niet met een landelijke partij zou komen, dan zijn er ook andere nieuwelingen mogelijk met een grote aantrekkingskracht. Besef dat Fortuyn pas in september 2001 als lijsttrekker van een nieuwe partij verscheen en op 15 mei 2002 de grootste had geworden als hij niet kort ervoor vermoord zou zijn. En dat FVD in 2019 bij de eerste deelname aan de Provinciale Statenverkiezingen direct de grootste werd.

Ook de uitslag van deze gemeenteraadsverkiezingen zouden in politiek Den Haag alle alarmklokken moeten laten doen afgaan. Niet zozeer wat het betekent voor de potentie van de eigen partij en de mogelijke uitslag bij de volgende verkiezing(en). Maar voor de stabiliteit en slagvaardigheid van ons stelsel van openbaar bestuur.

De andere drie artikelen naar aanleiding van de gemeenteraadsverkiezingen treft u hier aan. 

Stemming 13-3-2022: Lokale partijen profiteren van versplinterd electoraat

/in , /door

In de laatste peiling voor de Gemeenteraadsverkiezingen 2022 zien we vrijwel geen verschuivingen. Alleen trekt de PvdA iets aan en wint van diverse partijen aan de linkerkant. De SP zakt daardoor weer naar 8. Dat zijn voor zo een indringende periode als de huidige, met een oorlog op 1600 kilometer afstand, opmerkelijk weinig verschuivingen.

Bij de gemeenteraadsverkiezingen in 333 gemeenten doen alleen VVD en CDA in meer dan 300 gemeenten mee. PvdA en D66 rond de 250. Christenunie en Groen Links tussen de 150 en 200. SP in bijna 100. De overige partijen in minder dan 50. BBB in geen enkele gemeente.

Nu is het wel zo dat partijen eerder in gemeenten mee doen met veel inwoners dan met weinig inwoners. Dus als een partij alleen in de vier grote gemeenten zou meedoen dan betreft dat ruim 1% van de gemeenten, maar wel 13% van het electoraat. Dat zal het woensdag moeilijker maken de totale landelijke uitslag te kunnen interpreteren. Mede doordat in de verschillende gemeenten de concurrentie met lokale partijen anders is. Voor de vier grote gemeenten geldt bij voorbeeld dat in Rotterdam en Den Haag een lokale partij in 2018 de grootste was (en nu ook weer een grote kans maken dat te zijn), terwijl in Amsterdam en Utrecht de concurrentie met lokale partijen beduidend minder is.

Daarbij zien we ook dat de landelijke partijen nu niet in precies dezelfde gemeenten mee doen als vier jaar geleden. Dat heeft vooral effect bij de partijen, die maar in een beperkt aantal gemeenten meedoen. FVD doet dit keer in rond de 50 gemeenten mee, en de vorige keer maar in 1. Dus zelfs als FVD in die ene gemeente zou verliezen t.o.v. vier jaar geleden, zal het zeker winnen als we naar de totaalcijfers gaan kijken. Dus GR2022 vergelijken met GR2018. Maar zouden we de uitslag vergelijken met die van TK2021 dan zijn er veel kiezers, die in 2021 nog FVD hebben gestemd, die het nu niet kunnen stemmen, omdat FVD daar niet meedoet.

In gemeenten waar Volt wel meedoet heeft dat een effect op het stemgedrag van met name jongeren (met gevolgen voor D66 en GroenLinks).  Een effect dat trouwens kleiner is dan het vier weken geleden geweest zou zijn ten gevolge van het conflict binnen de fractie.

Het wordt nog moeilijker om woensdag conclusies te trekken over de positie van de landelijke partijen dan anders. Dat komt doordat in de afgelopen 12 maanden VVD, CDA en D66 samen 18 zetels zijn kwijtgeraakt en die zijn per saldo vooral terecht gekomen bij JA21 en BBB, die dus amper meedoen aan de Gemeenteraadsverkiezingen.

Dat zal met name de lokale partijen winst opleveren.

Degenen die landelijk nu opgeven PVV, SP, JA21, FVD, BBB of BVNL te stemmen (bijna een derde van het electoraat) neigen beduidend meer op lokale partijen te zullen stemmen a.s. woensdag. Zelfs als de landelijke partij ook aan de verkiezing in de eigen gemeente meedoet.

Meer dan in het verleden zeggen ook de anderen lokale partijen te overwegen. De volgende grafiek laat dat zien:

Een aantal punten dient wel mee in beschouwing genomen te worden:

  • De partijen met de hogere waarden zijn partijen die in (veel) minder gemeenten meedoen. Als de eigen partij wel aan de gemeenteraadsverkiezingen meedoet dan zal de score veel meer liggen op het niveau van de eerste vier partijen (tussen de 10 en 20%).
  • De opkomst zal een grote rol spelen bij de verkiezingen aanstaande woensdag. De vorige keer was de opkomst rond de 54%, terwijl bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 dat boven de 80% lag. Die lagere opkomst zal niet in gelijke mate effect hebben op de verschillende partijen. Ouderen komen meer op dan jongeren. Kiezers die met volle overtuiging achter een partij staan komen meer op dan kiezers die wat minder enthousiast zijn over hun keuze of meer twijfelen tussen verschillende partijen.
  • Er zijn gemeenten waar lokale partijen al een tijd een prominente rol spelen (zoals Rotterdam en Den Haag). In die gemeenten zie je dat de lokale partij meer aantrekkingskracht heeft op kiezers van de grotere landelijke partijen (met name VVD en CDA).
  • CDA is in de landelijke peiling sinds vorig jaar fors gezakt. Staat nu nog amper op de helft. Maar in diverse gemeenten zien we dat de lokale CDA het sterker doet dan de landelijke steun is. Gecombineerd met het meer opkomen van de oudere kiezers kan dat betekenen dat het CDA buiten de grotere gemeenten het beter zal doen dan op basis van de landelijke peiling verwacht zou kunnen worden.
  • FVD doet het landelijk slechter dan bij de Tweede Kamerverkiezingen. Maar de nu nog resterende FVD-kiezers lijken sterker gemotiveerd te zijn op te komen in de gemeenten waar FVD wel meedoet. Bij een opkomst ergens tussen de 50 en 55% kan dat relatief gezien voor FVD een wat betere uitslag opleveren. Dat kan relevant zijn omdat in nogal wat gemeenten FVD het de vraag is of FVD 0 of 1 zetel zal halen.

Belangrijk is te beseffen dat als woensdagavond de uitslagen binnen komen de referentie zal zijn de uitslag van 4 jaar geleden in die gemeente. Maar bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2021 was de uitslag al wat anders. Zo is GroenLinks sinds 2018 landelijk fors gedaald en D66 fors gestegen. Het is dus mogelijk dat bij voorbeeld D66 in de gemeenten t.o.v. vier jaar geleden  duidelijk wint, maar toch nu zwakker is dan bij de verkiezingen in 2021. En voor GroenLinks kan dat dan andersom gelden.

Net zoals een aantal vorige verkiezingen, zal Maurice de Hond op de verkiezingsavond vanaf 21 uur de binnenkomende uitslagen bespreken en de electorale ontwikkelingen analyseren. Dat wordt uitgezonden via het Salto-kanaal (op tv en internet) en via het YouTube-kanaal van Maurice de Hond.

Stemming 06-03-2022: regeringspartijen herstellen gestaag

/in , /door

Hoewel per week de verschuivingen beperkt zijn, zien we over een periode van drie weken toch wel een duidelijke trend. De VVD heeft zich vijf zetels hersteld (naar 27) en VOLT heeft zes zetels (naar 4) verloren.  Sinds de start van de oorlog in Oekraïne zien we daarnaast het CDA twee zetels stijgen (naar 8) en FVD twee zetels dalen (naar 5). Bij de overige partijen zien we hooguit de verschuiving van 1 zetel. (D66, CU, SP +1 en PVV, JA21 -1). Per saldo hebben de vier regeringspartijen in de laatste drie weken negen zetels teruggewonnen. Ze staan nu nog op een verlies van -17.

Hoewel er in de komende tien dagen nog wel wat kan gebeuren, ziet het er naar uit dat de gemeenteraadsverkiezingen een duidelijke stijging van de lokale partijen zal laten zien t.o.v. 2018.

Van de huidige kiezers van VVD, D66 en PvdA, zegt toch rond de 15% een lokale partij te stemmen, terwijl in de gemeente, die partij wel aan de verkiezingen mee doet. Bij het CDA is dat percentage lager dan 10%.

Bij de huidige kiezers van de overige partijen is dat percentage een stuk hoger, met name omdat die partijen in (veel) minder gemeenten meedoen. En bij BBB zelfs in geen enkele gemeente.

Dat de lokale partijen ten opzichte van vier jaar geleden nog verder zullen stijgen lijkt daar het gevolg van te zullen zijn. De mate waarin hangt echter ook samen van de opkomst van met name die groep kiezers. (Waarvan de landelijke partij niet meedoet aan de lokale verkiezingen).

Oorlog in Oekraïne

Vorige week hebben we verslag gedaan van zeventien stellingen die we voorgelegd hebben aan de kiezers. We hebben deze week dezelfde vragen weer gesteld.

Hieronder melden we alleen die stellingen waar we een verschuiving van meer dan 0,1 van het gemiddelde zien. Een gemiddelde van 5,0 betekent dat iedereen het zeer met de stelling eens is, een gemiddelde van 1,0 dat iedereen het zeer met de stelling oneens is. Bij 3,0 ligt de score in het midden.

  • “De kans is groot dat dit uitloopt op een Derde Wereldoorlog”. Van 3,0 naar 3,2, dus meer mee eens.
  • “De NAVO moet Oekraïne militair gaan helpen door het sturen van manschappen en wapens”. Van 2,9 naar 2,6, dus minder mee eens.
  • “Sancties zullen niet helpen”. Van 3,4 naar 3,0, dus minder mee eens.
  • “Nederland had veel sneller en ruimer moeten zijn in het helpen van Oekraïne zowel materieel als financieel.” Van 3,2 naar 2,9, dus minder mee eens.

80% van de Nederlandse kiezers is het eens met de beslissing om per veiligheidsregio 1.000 Oekraïense vluchtelingen op te nemen. Op de vraag of de eigen gemeente extra inspanningen moet doen om die vluchtelingen op te vangen antwoordt 70% bevestigend. De verdeling naar huidig stemgedrag is:

 

Stemming 27-2-2022: De oorlog in de Oekraïne grijpt diep in bij de Nederlanders

/in , /door

We hebben gisteren een zeventiental stellingen over de oorlog in Oekraïne gesteld. Daaruit blijkt hoezeer het ook in Nederland ingrijpt onder de kiezers.
Het brengt – althans op dit moment- nog geen grote verschuivingen in politieke voorkeur teweeg. We zien Volt nog verder wegzakken.  5 Zetels lager dan de peiling van twee weken geleden (van 10 naar 5). En de VVD heeft weer iets van het verlies goedgemaakt (staat nu op 25 zetels).

Bij de andere partijen zien we veranderingen van hooguit 1 zetel in de laatste twee weken.

De zeventien stellingen die we voorgelegd hebben aan de steekproef van rond de 3.500 Nederlanders konden geantwoord worden in “zeer mee eens”,  ” mee eens”,  “eens noch oneens”, “mee oneens” en “zeer mee oneens. Op basis daarvan is een gemiddelde bepaald, waar 5,0 betekent dat iedereen het zeer met de stelling eens was en 1,0 dat iedereen het zeer met de stelling oneens was. Een waarde van 3,0 geeft aan dat de meningen min of meer gelijkelijk verdeeld zijn.

De zeventien stellingen zijn verdeeld in drie delen. Goed te zien is hoezeer de kiezers van FVD anders over de meeste stellingen denken dan die van de andere partijen.

De kiezers van D66 bevinden zich doorgaans aan het andere uiterste van de as.

De resultaten laten zien dat de meeste kiezers niet optimistisch zijn over de consequenties van deze oorlog.

Stemming 20-2-2022: Volt zakt drie zetels weg

/in , /door

Door de commotie binnen de fractie daalt Volt deze week 3 zetels. En gaat naar 7 zetels. Nog steeds 4 winst, maar juist vlak voor de gemeenteraadsverkiezingen kan dit betekenen, dat deze partij het dan niet zo goed gaat doen, als het er vorige week nog naar uitzag.

Dat zal dan D66, GroenLinks en lokale partijen, die zich op de jongere kiezers richten, wat voordeel geven.

De peiling van vandaag ziet er als volgt uit:

Bij gemeenteraadsverkiezingen spelen landelijke voorkeuren voor veel kiezers een rol. Daardoor zie je bij de uitslag ook een landelijke trend terug in de gemeenten. Maar daar doorheen speelt natuurlijk wel welke lokale partijen meedoen.

Omdat CDA, PvdA, VVD in de vorige eeuw samen doorgaans landelijk een (grote) meerderheid van de kiezers achter zich hadden, en die drie partijen (vrijwel) overal meededen, was de landelijke trend bij de gemeenteraadsverkiezingen goed te herkennen. Lokale partijen deden het goed in maar een deel van de gemeenten, vaak in het Zuiden van het land en/of klein van omvang.

Het aantal gemeenten is inmiddels fors gedaald (was 60 jaar geleden nog bijna 1000), zodat de gemiddelde grootte van de gemeentes (inclusief de bevolkingsgroei) aanzienlijk is  gestegen (in die 60 jaar een factor 5).

In deze eeuw zien we steeds meer dat de nieuwe politieke partijen slechts in een deel van de gemeenten meedoen. Zodat kiezers die landelijk achter die partij staan, in hun gemeentes een andere keuze moeten gaan maken (of thuis blijven).

Bij deze verkiezingen zien we voor wat dat betreft een record.

De volgende partijen, die er landelijk goed voor staan, doen maar in een deel van de gemeentes mee (of zelfs helemaal niet, zoals BBB):

PVV, JA21, PvdD, FVD,  Volt, BBB.

En DENK, SGP, BIJ1 (en de ChristenUnie in mindere mate) zijn partijen, die alleen meedoen in gemeentes waar ze bij landelijke verkiezingen het relatief gezien goed doen.

Daardoor is de verscheidenheid aan landelijke partijen per gemeenten, die meedoen groter dan ooit.

Bij ongeveer een derde van de kiezers is het zo dat de landelijke partij van hun voorkeur van dit moment niet aan de gemeenteraadsverkiezingen meedoet. Bij de huidige kiezers van PVV, JA21, PvdD, FVD, Volt en BBB is dat zelfs bijna 70%.  En deze zes partijen vertegenwoordigen op dit moment ongeveer 40% van het electoraat.

Desgevraagd geeft van iedereen die zegt te weten wat te gaan doen op 16 maart 35% op dezelfde partij te gaan stemmen als hun huidige landelijke voorkeur, bijna 30% geeft aan een lokale partij te kiezen, 10% een andere landelijke partij en 20% dat ze niet gaan stemmen. Dit is ongeveer twee derde van het electoraat. De rest (een derde) zegt nog niet te weten wat te gaan doen. Daarvan weet een fors deel ook nog niet welke partijen er aan de gemeenteraadsverkiezingen mee doen.

Dit alles lijkt in de richting te gaan van een gemeenteraadsverkiezingen met nog grotere verschillen in uitslagen per gemeente. Niet alleen zullen lokale partijen het nog beter gaan doen dan de vorige keer. Maar ook zullen we nog meer gemeentes gaan krijgen waarbij de lokale partij de grootste wordt. Mede doordat er ook niet een echte grote favoriet is bij de landelijke partijen, die wel aan de verkiezingen mee doen.

Interessant is om te zien in welke mate de nieuwere landelijke partijen, die voor het eerst in die gemeentes meedoen, die landelijke populariteit kunnen verzilveren. Mede door de lagere opkomst bij gemeenteraadsverkiezingen (iets boven de 50% de laatste keer) kan het ook zijn dat men dan maar niet gaat stemmen.

Het CDA is landelijk gezien sinds 2018 fors gedaald. Staat nu rond de 4%, maar stond in 2018 tijdens de gemeenteraadsverkiezingen rond de 13%. Door de lagere opkomst zal het CDA het grote verlies t.o.v. vier jaar enigszins kunnen compenseren, maar het is interessant om te zien wat er dan in die gemeenten met de CDA stem gebeurt. (Ook meer kansen voor lokale partijen).

Ook bij de aanstaande gemeenteraadsverkiezingen zal de versplintering van ons electorale landschap, zowel in de gemeentes zelf, als over het hele land bekeken, het meest indringende zijn van de uitslag,

 

PEIL.NL © NO TIES BV / VIEWTURE BV